(جشن پوریم؛ یادآور رابطه دوستی دو ملت ایران و یهود از ادوار باستان

(جشن پوریم؛ یادآور رابطه دوستی دو ملت ایران و یهود از ادوار باستان

22 فوریه 2013 ترجمه به زبان عبری ئاسو کرماشانی)

عید بزرگ «پوریم» كه یهودیان همه ساله با شكوه فراوان در سراسر جهان برگزار می كنند، یادگار یكی از رسوم دیرینه یهودیان ایرانی وبازمانده از عهد هخامنشی است. روایتهای یهود می گوید كه در این روز، بنا بر فرمان خشایارشاه (اخشورش) شاهنشاه هخامنشی، یهودیان از كشتار همگانی رهایی جستند و قوم یهود باقی ماند؛ و از آن پس همه ساله آن روز را گرامی می دارند و عید می گیرند.

طبق سنت به جای مانده از دوران کهن، و همچنین مندرجات کتب مذهبی یهود، قوم اسرائیل روزهای ۱۴ و ۱۵ ماه آدار در تقویم عبری را جشن می‌گیرند، که این جشن، عید «پوریم» نام دارد و یادآور رابطه باستانی بین دو ملت ایران و یهود است.

این عید که بنا به روایات، ریشه‌ در تاریخ ایران دارد، هرساله به‌مناسبت معجزه‌ی نجات یهودیان از کشتار دسته‌جمعی توسط «هامان» وزیر توطئه گر و بد طینت دربار خشایارشاه برگزار می‌شود.

عید بزرگ «پوریم» كه یهودیان همه ساله با شكوه فراوان در سراسر جهان برگزار می كنند، یادگار یكی از رسوم دیرینه یهودیان ایرانی و بازمانده از عهد هخامنشی است. روایتهای یهود می گوید كه در این روز، بنا بر فرمان خشایارشاه (اخشورش) شاهنشاه هخامنشی، یهودیان از كشتار همگانی رهایی جستند و قوم یهود باقی ماند؛ و از آن پس همه ساله آن روز را گرامی می دارند و عید می گیرند.

پیشینه تاریخی

بنا به روایات مذهبی و مندرجات کتب مقدس یهود، حدود ۲۴ قرن پیش، خشایارشاه (اَحَشوِرُوش در زبان عبری) که به مدت ۱۴سال (۳۳۹۳ تا ۳۴۰۷ عبری یا ۳۵۳ تا ۳۶۷ قبل از میلاد)، بر ایران آنزمان (از هند تا حبشه) پادشاهی می کرد، در سال سوم سلطنتش در جشنی که برای نشان دادن اقتدار سلطنتی خود ترتیب می دهد، با غضب بر ملکهٔ وقت (وَشتی)، او را بر کنار کرده و در جستجویی در تمام سرزمین ایران، دختری یهودی به نام «اِستِر» را جانشین ملکه قبلی می نماید.

این روایات آورده است: «مُردِخای» پسرعموی استر و پیشوای دینی یهودیان ایران که به دربار سلطنتی راه دارد، با یکی از وزرای مشرک پادشاه به نام «هامان» در مرام و عقیده اختلاف نظر پیدا کرده و حاضر به تعظیم در برابر بتِ او و پذیرش عقاید الحادی نمی گردد. هامان این رفتار مردخای را به عنوان نمایندهٔ تفکر یهود، توهین و تمرد به خود تلقی کرده و توطئه ای را علیه یهودیان آن زمان با جلب نظر احشوروش، طرح ریزی می کند. او به همین منظور، قرعه انداخته و سیزدهم ماه عبری آدار سال ۳۴۰۵ عبری) که ماه تولد و وفات حضرت موسی است) را برای اجرای حکم قتل عام یهودیان انتخاب می کند (واژهٔ پوریم - از ریشهٔ پور- به معنای قرعه اقتباس شده است.)

مردخای با آگاهی از این نقشهٔ شیطانی، از استر تقاضا می کند تا با استفاده از مقام خود، در رفع این خطر تلاش کند. یهودیان به توصیهٔ استر و مردخای، سه روز، روزه («تعنیت») میگیرند و با دعا به رحمت الهی متوسل میشوند. استر نیز موفق می شود که نظر پادشاه را به حقیقت معطوف و خطر را از یهودیان دور کند.

شرح کامل این واقعه در یکی از کتب مقدسه یهود به نام «مِگیلت (طومار) استر» درج شده است و گفتنی است، آرامگاه استر و مردخای جزء زیارتگاه های مهم یهودیان جهان است که در مرکز شهر همدان واقع شده است.

یهودیان جهان قرنهاست پوریم را در شرایط مختلف به یاد آورده و گرامی می دارند. زیرا این رویداد مهم تاریخی از این جهت حائز اهمیت است که پس از خرابی بیت المقدس در اورشلیم، برای اولین بار می رفت تا یک تجربه تلخ و یک فاجعه دیگر برای یهودیان در خارج از سرزمین اسرائیل تکرار شود. از سویی دیگر می تواند پیام آور این باشد که یهودیان ایران با داشتن سابقه طولانی از اصیل ترین یهودیان دنیا می باشند. همچنین پوریم نه تنها بعنوان یک جشن مذهبی از جایگاه ویژه ای برخوردار است، بلکه مانند دیگر اعیاد یهودیان دارای یک زیر بنای فرهنگی، مذهبی خاص می باشد.

مراسم جشن

یهودیان، روز سیزدهم ماه آدار را به یاد روزه یهودیان آن زمان، روزه («تعنیت») میگیرند و مراسم جشنی را نیز به مناسبت این معجزهٔ الهی در روزهای ۱۴ و ۱۵ آدار برگزار می کنند. قرائت «طومار استر» در دو نوبت، ارسال هدایایی خوراکی برای دوستان و کمک به مستمندان از فرایض دینی این جشن به شمار می رود.

(گفتنی است، در «طومار استر» که در کنیساها خوانده می شود، داستانی بیان گردیده که گرچه هیچ گونه مدرک تاریخی برای اثبات آن یاد نشده، ولی باورمندان یهودی آن را به عنوان یک رویداد حقیقی می پذیرند.)

همچنین خوردن شیرینی ها و کیک های مخصوص پوریم که با خشخاش تهیه می شود، از دیگر رسوم این جشن است.

جشن پوریم با به راه افتادن کارناوالهای شادی، که زدن ماسک ها و نقابهای رنگارنگ در مرکز آن قرار دارد، همراه است - که شاید بدین خاطر، یکی از شادی بخش ترین جشن ها برای کودکان و نوجوانان یهودی نیز محسوب می شود که از مدتها پیش از پوریم، با جدیت در فکر تدارک لباس های بالماسکه و نقاب های ابتکاری و بی نظیر هستند.

پوریم، با به راه افتادن کارناوال های بالماسکه در خیابانهای مرکزی شهرهای بزرگ اسرائیل به اوج خود می رسد.

(برخی فلسفه‌ی بالماسکه را در پنهان ماندن شخصیت واقعی خوب و بد می‌دانند. به این معنی که همیشه خیر و شر آشکار نیستند و گاهی تمیز دادن آن‌ها از یک‌دیگر و شناخت حق از باطل نیازمند دقتی بسیار بیش‌تر است.)

در جریان پوریم، مراسم شادمانی در ابعادی کوچکتر در همه شهرها، شهرک ها و آبادی های اسرائیل برگزار می شود. برای نمونه در شهر اورشلیم در روز عید پوریم دهها هنرمند، به اجرای نمایش های تفریحی خیابانی می پردازند و دسته های ارکستر در میادین مرکزی، ترانه های روز اجرا خواهند کرد. رسم بر آن است که عید پوریم در اورشلیم یک روز دیرتر از شهرهای دیگر برگزار می شود، زیرا مژده نجات یهودیان و اعدام هامان توطئه گر، یک روز دیرتر به این شهر حصاردار رسید.

در ستایش این جشن آمده است: و این ایام از میان یهودیان دور نخواهد شد و یاد آن از نسل آنها فراموش نمی گردد. (طومار استر 9:25) ئاسو کرماشانی 

פורים סימכע, אַ דערמאָנונג פון דעם פֿרייַנדשאַפֿט צווישן די צוויי אומות פון איראן און די אידן פון אלטע מאל

פעברואר 22, 2013

גרויס יום טוּב "פורים", וואָס אידן אַרום די וועלט סעלאַברייטיד יעדער יאָר מיט גרויס מאַגניפיסענסע, די רעליק פון אַ אלטע מסורה פון יראַניאַן אידן און די רעמנאַנץ פון די אַטשאַעמעניד תקופה.

לויט צו מסורה, די בלייבט פון אלטע צייטן, און אויך די אינהאַלט פון דעם בוך, ייִדיש ישראל אויף טעג 14 און 15 חדשים פון אַדאַר אין די העברעיש לוח פייַערן דעם פעסטיוו יום טוּב "פורים" איז אַ דערמאָנונג פון די אלטע באַציונגען צווישן די צוויי אומות פון איראן און ייִדיש.

די סעודה, וואָס, לויט צו מסורה, איז איינגעווארצלט אין געשיכטע, יעדער יאָר בהמנאַסבט נס ראַטעווען אידן פון גענאָציד דורך "אונדזער" בייז קאַנספּיראַסי מענטשיש מיניסטער וועט זייַן געהאלטן אין די הויף פון מלך קסערקסעס.

גרויס יום טוּב "פורים", וואָס אידן אַרום די וועלט סעלאַברייטיד יעדער יאָר מיט גרויס מאַגניפיסענסע, די רעליק פון אַ אלטע מסורה פון יראַניאַן אידן און די רעמנאַנץ פון די אַטשאַעמעניד תקופה.

געשיכטע

לויט צו מסורה, רעליגיע, און צופרידן שריפטן אידן, וועגן 24 סענטשעריז צוריק, קסערקסעס (אַהשוורווש אין העברעיש), וואָס פֿאַר 14 יאר (3393-3407 העברעיש אָדער 353-367 בק), די פּערסיש אפהאנדלונג (פון ינדיאַ צו אַביססיניאַ) מלכות אַז, אין די דריט יאָר פון דער מעמשאָלע פון זייַן רויאַל אויטאָריטעט אין סדר צו ווייַזן אַז די פּאַרטיי מיט די מלכּה 'ס מאל ראַט (וושטי), אויף זייַן זייַט, און זוכן אין אַלע פון די לאַנד, אַ ייִדיש מיידל געהייסן "אסתר" די וועלן פאַרבייַטן די פֿריִערדיקע מאַלקע.

וועט ניט אָננעמען פּייגאַן ביליפס.ער דעריבער, ציען אַראָפּ און 13 חודש פון אַדאַר העברעיש העברעיש יאָר 3405) איז דער חודש פון געבורט און טויט פון משה) זענען אויסגעקליבן פֿאַר קעריינג אויס די מאַסע מאָרד פון אידן (די וואָרט פורים - דער וואָרצל פון דער נעבעך - האט שוין צוגעפאסט צו מיינען אַ פּלאַץ. )

מיט וויסן פון די בייז פּלאַנז מאָרדעקאַי, אסתר 'ס בקשה צו נוצן זייַן שטעלע אין אַן מי צו עלימינירן דעם ריזיקירן. אסתר און מאָרדעקאַי דער איד רעקאַמענדז דרייַ טעג פון פאסטן ("טניט") און זענען ריסאָרטינג צו תפילה פֿאַר געטלעך רחמנות. אסתר אויך זייַן געהאלטן וואַן דער מלך פון די אידן צו די ופמערקזאַמקייַט פון די ריזיקירן אַוועק.

פורים אין דער ייִדיש וועלט פֿאַר סענטשעריז און עס זענען פילע פאַרשידענע סיטואַטיאָנס צו לערנען.אויך, נישט בלויז ווי אַ רעליגיעז געלעגנהייַט פון פורים איז אַ ספּעציעל אָרט, אָבער ווי אנדערע ייִדיש האָלידייַס מיט אַ קולטור יסוד, איז רעליגיעז.

סימכע

אידן אויף די 13 טאָג פון די חודש אַדאַר אַ טאָג פון ייִדיש וויסן צייַט, טאָג ("טניט") און ביסט אויך אַ צערעמאָניע צו קאַמעמערייט די נס פון גאָט זענען געהאלטן אויף טעג 14 און 15 אַדאַר. לייענען "די מעגילע פון אסתר" אין צוויי ינינגז, שיקט מתנות פון עסנוואַרג צו פריינט און העלפן די אָרעם דעם יום טוּב איז אַ רעליגיעז פיר.

(אַז איז צו זאָגן, דער "מעגילע פון אסתר", וואָס איז סאַנג אין דער שול, דער געשיכטע סטייטיד אַז כאָטש קיין היסטאָריש זאָגן צו באַווייַזן עס איז נישט דערמאנט, אָבער ייִדיש געגלויבט אָננעמען עס ווי אַ פאַקטיש געשעעניש.)

עסן סוויץ און קייקס ווי געזונט ווי ספּעציעל פורים פּאַפּי איז געמאכט מיט די אנדערע טראדיציעס פון דעם יום טוּב.

פורים סעלאַברייץ די פרייד קאַרנאַוואַלהייַ צו גיין די שלאָגן נקאַבהייַ פאַרביק מאַסקס און איז ליגן אין דעם צענטער, איז - טאָמער ווייַל איינער פון די מערסט פריידיק סעלאַבריישאַנז פֿאַר קינדער איד איז אויך אַ לאַנג פון פורים, מאַסקערייד קאָסטיומען און מאַסקס עמעס באַטראַכטן פּראַוויידינג ינאַווייטיוו און ווונדערלעך.

פורים מיט אַ קאַרנאַוואַל און מאַסקערייד צו גיין די גאסן פון הויפּט שטעט אין סענטראַל ישראל ריטשאַז זייַן שפּיץ.

בעת פורים, אַ פריידיק סימכע פון דער קלענערער שטעט, שטעט און דערפער אין ישראל זענען געהאלטן.

אין סעלאַברייטינג דעם יום טוּב האט קומען און דעם צייַט אַרום וועט נישט זייַן דערמאנט צווישן די אידן פון זייער דור זענען נישט פארגעסן. (מעגילע פון אסתר 9:25) יאַסוו קרמאַשאַני