یادگیری زوان کوردی به‌ش یه‌کم (1)
*
در صورت کلیک نمودند بر روی دریژەی بابەت و ادامه مطلب اهر 3 بخش این مقاله که توسط آوات سروج نوشته است بخوانید خیلی آموزنده است
نکاتی مهم در یادگیری زبان کوردی (کوردی میانی و جنوبی ).
*
این مطلب اختلافات ناچیز زبان کوردی سورانی و جنوبی (خوارێن ) را در حد توان مشخص نموده است .
*
در زبان کوردی آنچه که تلفظ می شود را می نویسیم ( صحیح تلفظ نمون واژه‌ها در نوشتن زبان کوردی اساس است)
*
این حروف که در فارسی و عربی هستند ،در کوردی کاربرد ندارند (ط-ث-ص-ض-ظ-ذ)
*
ع و ح در کوردی کمتر کاربرد دارند ! مخصوصا اگر صفت باشند .اما اگر اسم باشند در بیشتر مورارد دقت می شود که غیر کوردی هستند در اینجا اگر نوشته شوند جای اشکال نیست ، دقت شود که این دو حرف در کوردی جنوبی (خوارێگ)تلفظ نمی شوند و آوایشان همچون (ئ و ه) می باشد *
مثال:علی چون تلفظ آن با حلق نیست می شود آنرا ئه‌لی هم نوشت و حق نیز را هه‌ق نوشت !
چون گفته شد که در کوردی آنچه را که می گوییم ،می نویسیم
*
در زبان کوردی (فتحه ،ضمه و کسره)نوشته نمی شوند ،هر کجا که حرفی تشدید بگیرد آنرا دو بار می نویسیم که در کوردی کمتر یافت می شود مگر آنکه اصل واژه غیر کوردی باشد.به جای فتحه ،(ه ) می نویسیم و بیشتر موارد اگر کسر بلند ! باشد بصورت (ێ ) نوشته می شود ،ضمه را به صورت (ۆ)!!و یا( و) ) می نویسیم! که o(.در کوردی جنوبی(خوارێگ)ضمه هم تلفظ نمی شود (مگر غیر کوردی باشد)با این وجود نتیچه می گیریم که (ۆ) در کوردی خوارێگ هم نداریم.لازم به ذکر است که در کوردی کسره کوتاه هم داریم که در کوردی جنوبی بیشتر یافت می شود که آن را به صورت (زه‌نه= -ُ )می نویسیم و اگر در آخر واژه بود به صورت ( یُ ) نوشته شود مناسب تر است ! مثال : دنده را ( ده‌نُگ ) ، نازک را (نازُگ ) و خنده را (خه‌نُگ) و......می نویسیم. در کوردی میانی(سورانی) تنها چند مورد وجود دارد که یکی از آنها واژه چۆخو رانُک است و ... .در کوردی خوارێگ (خوارێن)چون در گفتن واژه‌ها به دنبال هم در بیشتر حالت مضاف و مضاف الیه ، اسم و موصوف را می بینیم که در این میان کسره به صورت کوتاه تلفظ می شود و این حرف (کسره کوتاه!) کاربرد دارد .مثال : گل قرمز(گوڵیُ سوور)،داریُ سێف.
*
در کوردی از( ء) استفاده نمی کنیم چون تلفظ نمی شود.استفاده از این حرف در لهجه‌ها ی زبان کوردی بستگی به تلفظ آن دارد!
*
( آ ) در کوردی نداریم و به جای آن( ئا) می نویسیم *
کسره بلند را بصورت (ێ) می نویسیم که حالت نکره (مجهول) دارد.این (ێ) را می توان (ی) خفیف نامید ،با این وجود (ی-ێ-یُ )در کوردی داریم که مورد آخری بیشتر در کوردی جنوبی(خوارێن) وجود دارد .
-------------------------
یادگیر زوان کوردی به‌ش دێیم (2)
*اگر در واژه‌ای حرف (ل ) وجود داشته باشد و این حرف سنگین( گران) تلفظ شود روی حرف لام بزوێن( هفتک) می گذاریم و بصورت (ڵ) نوشته می شود ....بزوێن (هفتک) در زبان کوردی کاربرد زیادی دارد و نوع تلفظ حرف را مشخص می کند ،در همه موارد روی حرف قرار می گیرد بجزء حرف (ر) که بزوێن بهتراست در زیر حرف باشد . درینجا برای حرف (ل) گران مثال :(گل) را به صورت (گوڵ ) و( دل) را به صورت ( دڵ )می نویسیم.
*
در کوردی چند جور واو داریم که هر کدام در جای خود تلفظ بخصوصی دارند ،همچون ( و ) معمولی ،(وو)-(ۆ)-وُ. .......(و) می تواند هم صدادار بلند باشد هم کوتاه! مثل ئاو، ناو ،چاو ،ئاوینه ،کاوه و وچان،وژدان ،وره،وه‌ره‌و .....
واژه‌ای که واو در آن کشیده باشد (و) را بصورت ( وو) می نویسیم مثل سوور ،نوور ،دوور ،بوور و ....
هر جا واو بصورت (o ) انگلیسی تلفظ شود (ۆ) نوشته می شودمثال بۆ،تۆ ،کۆ،رۆ و .... .در مورد واو آخر (وُ ) که
بیشتر در کوردی خوارێن کاربرد دارد به صورت ( و ) نوشته می شود که روی آن دو نقطه قرار دارد وحالتی بین o وy انگلیسی است مثال . ئوُشم ،نوُسم،دوُنم ،نوُر که روی این (و) دو نقطه قرار دارد و در کوردی ژوورو (شمالی ) هم بعضی وقتها کاربرد دارد .
*
در مورد (ر) که در کوردی دوتا هستند یکی (ر ) معمولی و دیگری (ر) گران (سنگین تلفظ) که در حالت گران به صورت ( ڕ ) نوشته می شود . چون در کوردی هر واژه که در اول آن (ر) باشد و تلفظش گران باشد برای زیبای واژه و جمله ( ڕ ) را به صورت (ر) می نویسیم مثال : رۆناک ،رۆژ ،رێز ،ڕیبوار و ......
*
در مورد( ح ) گفته شد اگر تلفظ آن به صورت عربی باشد ( ح) و اگر سبک (یعنی از گلو نباشد ) بهتر است به صورت ( ه ) دو چشم نوشته شود مثال : حق (در کوردی جنوبی ) چون سبک تلفڤ می شود به صورت ( هه‌ق ) نوشته شود بهتر است مگر آنکه اصل واژه کوردی نباشد ! در مورد( ع) نیز همین طور (در صورت سبک تلفظ شدن بهتر است ( ئ ) نوشته شود مثال عزیز را به صورت ئه‌زیز بنویسیم بهتر است و ....
*
در کوردی جنوبی (غ ) کمتر تلفظ می شود و بیشتر موارد به (خ ) تبدیل شده است مثال غلام به خوڵام، غریب به خه‌ریب ،غم به خه‌م و ....تبدیل شده‌اند و اگر هم وجود داشته باشد نوشته می شود که کمتر یافت می شود مثال ؛ دغا ( نوعی گیاه وحشی و مسموم کننده ) .
*
به کلی در زبان کوردی اگر واژه‌ای یافت شود که کوردی نباشد جهت نوشتن آن از حروفی استفاده می شود که در اساس واژه وجود داشته‌اند!
در حالی که بهتر است قانون نوشتاری کوردی ( بر اساس تلفظ و نوشتن ) رعایت شود .
به جای حروف ( س ،ث ،ص ) در کوردی تنها (س) می نویسیم چون تلفظ آنها همچون (س ) است *
به جای حروف (ز،ذ ،ظ،ض ) در کوردی تنها ( ز) می نویسیم چون تلفظ آنها سبک همچون (ز ) است *
*
به جای( ت و ط) در کوردی تنها (ت) می نویسیم چون تلفظ همچون (ت ) است
*
اگر حرف (ه)در آخر واژه‌ای فارسی یا عربی بیابد ،در کوردی چون تلفظ نمی شود ،را نمی نویسیم و اگر موردی هم یافت شود شرت نوشتن آن تلفظ آن است .
*
در زبان کوردی ( ڤ) وجود دارد اما در فارسی و عربی وجود ندارد ،در کوردی چون تلفظ می شود باید نوشته شود (عکس فارسی که تلفظ می شود اما آنرا نمی نویسند )مثال :گۆڤار (مجله)،تاڤگه (آبشار) ،هه ڤده (هفده) و ..
-----------------------
یادگیری زوان کوردی به‌ش سێیه‌م و کوتایی(3)
*در کوردی جنوبی (خوارێگ) واژه‌هایی یافت می شوند که باید در نوشتن آنها دقت نمود تا از لحاظ معنایی عوض نشوند مثلا هر گاه در واژه‌ای (ن) و (گ) باهم بیایند تلفظ آنها باهم است که در این صورت بهتر است روی حرف (گ) ساکن (زه‌نه=بزروکه )گذاشت و همچون gni انگلیسی تلفظ میشود مـثال :ره‌نگین در کوردی جنوبی (خوارێن )بهتر است به صورت (ره‌نگُین) نوشته شود ،سه‌نگُین،شه‌نگُ ،ژه‌نگُ و ....اختلاف در اینجا مشخص می شود (مثال در واژه‌ی صدا (ده‌نگُ ) با واژه‌ی استخوان دنده (ده‌نُگ ) و .....
*
در فارسی یا عربی در اول کلمه ( ا ) داریم اما در کوردی این حرف به (ئ) تبدیل می شود مثال :ایران (ئێران) ،اراک (ئه‌راک)،اروپا (ئرووپا یا ئۆرووپا) و اردشیر (ئه‌رده‌شێر)و ....
اما این حرف در وسط و آخر واژه تغییری نمی کند .
*
حالا حروف کوردی را می نویسیم و از لحاظ کوردی میانی(سورانی ) و کوردی جنوبی (خوارێن ) آنها را تفکیک می کنیم ...
ئ- ا – ب – پ – ت –ج –چ –ح –خ – د- ر- ڕ- ز- ژ – س- ش – ع –غ – ف – ڤ – ق – ک – گ – ل – ڵ – م – ن – و – وو – ۆ – وُ - ه (ه دو چشم) - ه(به معنای فتحه )- ی – ێ – یُ( به معنای کسره کوتاه (خفیف )...
توضیحی برای (یُ ) می توان آنرا فقط به صورت ( ُ ) روی حرف نو شت اما در بعضی موارد واژه را از زیبایی می اندازد بخصوص زمانی که حرفی کسره کوتاه را می گیرد خود هفتک (بزوێن )داشته باشد .مثال : صدای کبک ( ده‌نگُیُ که‌و )، خار ( د ڕ یُگ)، مادر (داڵیُگ)، می برم (بریدن)) بڕیُمان زیباتراست تا بڕمان چون از لحاظ زیبای واژه و و معنا نیز تاثیر دارد . لازم به ذکر است که از این نمونه ها بسیار است (در زبان کوردی خوارێگ ) که اگررعایت نشوند در آوا و هجای شعر کوردی دچار مشکل می شویم چون تلفظ آنها در آوای شعر مؤثر است ،در حالت معمولی هم این تلفظ وجود دارد که شاید زیاد بروز ننماید اما در قالب شعری آشکاراست !
*
حروف بی صدا (بی دنگ ) در کوردی عبارتند از ( ێ- ب – پ – ت –ج –چ – ح – خ – د- ر –ڕ – ز- ژ – س –ش – ف –ڤ- ق- ع- غ – ك – گ –ل –ڵ – م – ن – و -ه – ی .
*
حروف صدا دار ( ده نگ دار ) که هیچگاه در اول و واژه و بخش نمی آیند عبارتند از ( ا – ه- و – وو –ۆ- وُ – ی – ێ – یُ ) که بعد از حرف بی صدا آمده و صدا دار می شوند یعنی در وسط و یا آخر واژه می آیند ..... همیشه واژه و (بخش =بڕگه= بڕ)با حرف بی صدا شروع می شوند .** اگر واژه‌ای با ( ی ) تمام شود در صورتی که این واژه مستقل و یا مصدر (سر چاوه ) باشد لازم است به صورت (یی ) نوشته شود یعنی دو (ی ) با هم می ایند تا از لحاظ معنا و مفهوم دچار مشکل نشویم .اما اگر مفهوم نصبت داشت ( ی ) کفایت می کند .
*
دقت شود که ( و ) بی صدا در اول واژه (وشه ) و ( و ) صدا دار در وسط و آخر واژه می آید .
*
حروف صدا دار کوتاه ( ه- و – ی – یُ ) و حروف صدا دار بلند ( ا – وو – ۆ – وُ – ێ )
*
حروف صدا دار و بی صدا برای ساختن واژه و بخش لازم و ملزوم یکدیگرند .
*
( ی ) بی صدا و (ی ) صدا دار کوتاه (ێ ) مجهول (نادیار ) و ( ی ) صدا دار بلند در کوردی وجود دارند
*
به این کلمات دقت کنید : حرف = پیت ، واژه = کلمه = وشه = که‌لیمه ،بخش = بڕ –بڕگه - به‌ش – که‌رت ، جمله = دیڕ –ره‌سته ،درس =وانه - مه‌خش ! ،بی صدا = بێ ده‌نگ ، صدا دار =دنگدار ، صدا = ده‌نگ
بزروکه همان کسره کوتاه بود که به آن اشاره کردیم ( ُ )= بزروکه = زه‌نه = مثل علامت ساکن یا زرۆ!
*
بزوێن ،هه‌فته‌ک یا همان ده‌نگ! شایه‌د در مورد (ر ) صحیح نباشد که بگوییم دنگدار ( صدا دار ) چون که ( ڕ ) بزوێن دارد اما صدا دار نیست ! ( صدا بیشتر منظور آوا می باشد که حرف از گلو یا حلق و یا ته زبان تلفظ شود که در مورد (ڕ ) صدق نمی کند اما بزوێن دار است !
***
در مجموع در کوردی اگر حروف را جدا گانه حساب کنیم ( کوردی جنوبی و سوارنی ) ! در کوردی سورانی 29حرف بی صدا و 8 حرف صدا دار وجود دارند .
و در کوردی جنوبی نیز 29 حرف بی صدا و 8 حرف صدا دار داریم ( در اینجا اختلاف حروف تنها در ( ۆ ) سورانی و ( وُ ) خوارێن ( جنوبی ) است
*
برای نوشتن کوردی بدون اشکال در نوشتار ( 1. باید اصل واژه کوردی باشد .2. تلفظ آن از لحاظ لهجه‌ای و دیالوگ معمولی و محاوره‌ای باشد .3. تلفظ عربی برای نوشتن واژه از زیبای جمله کوردی می کاهد! )
*
37
حرف کوردی در زبان کوردی به کلی این زبان شیرین را صاحب هزاران واژه رنگین و غنی از معنا نموده است که جهت سنگینی و آکادمی نمودنش باید تلاشها نمود .............امید بر آنکه این نوشتار مورد استفاده قرار گیرد و اختلافات ناچیز لهجه‌ای را قابل فهم و جبران پذیر نماید .
.8-10 -2011
د.ئاوات ساڕێژ.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر