موقه‌ده‌م خوسره‌وی
وه‌سه‌رکردنه‌وه‌یه‌کی شێعری شاعیرانی کۆن و هاوچه‌رخی کوردی خواروو
شاعیرانی کوردی خواروویش وه‌ک باقی شاعیرانی دیکه‌ی ناوچه جیا جیاکانی کوردستان هه‌رده‌م خولیایی هۆنینه‌وه‌ی شێعریان لا درووست بووه وهه‌وڵیان داوه به‌ره‌هه‌م و ویژه‌ی کوردی گه‌شه پێ بده‌ن و له‌و رێگایه‌وه خزمه‌تێکی گه‌وره به ئه‌ده‌بی کۆن و هاوچه‌رخی کوردستان بکه‌ن.
ئه‌وڕۆ ئێمه له باشووری کوردستانی رۆژهه‌ڵات خاوه‌نی پاشخانێکی ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌ده‌بین، که بێگومان به بێ ئاو‌ڕدانه‌وه له‌و پاشخانه ئه‌ده‌بیه ناتوانین مێژووی وێژه‌ی کوردی ده‌ست نیشان بکه‌ین.
دوو به‌یتیه‌کانی بالوولی ماهی له ناوه‌راستی سه‌ده‌ی دوهه‌می کۆچی، دوو به‌یتیه‌کانی باباتاهیر هه‌مه‌دانی له سه‌ده‌ی پێنجه‌می کۆچی و به دوای ئه‌واندا ته‌واوی په‌ڕاوه‌کانی ئاینی یاری له سه‌ده‌ی هه‌شته‌م تاکوو ڕۆژگاری ئه‌مرۆ ده‌چنه خانه‌ی میژوویی ئه‌ده‌بی کوردیه‌وه، به‌ڵام به‌داخه‌وه که‌متر بایه‌خیان پێ دراوه.
دیالێکتی گۆران که زمانی ئه‌ده‌بیی دیوانی میرنشینی ئه‌رده‌ڵان بووه‌و وه‌ک زمانێکی ئه‌ده‌بی زۆر ناوچه‌ی کوردستانی گرتووه‌ته‌وه،
به ڕاده‌ی دیالێکته‌کانی تر بایه‌خیان پێ نه‌دراوه.
به‌ڵام
نوسه‌ران، شاعیران، لێکۆڵه‌رانی بواری زمان وئه‌ده‌ب ناسی ده‌توانن لایه‌نه جیا جیاکان و قۆناخه یه‌ک له دوای یه‌که‌کانی مێژووی وێژه‌ی کوردی به تایبه‌ت ئه‌ده‌بی زاراوه‌ی گۆرانی بخه‌نه به‌ر باس و تاووتوێی بکه‌ن، تاکوو ببێته میراسێکی نه‌ته‌وه‌یی و وه‌ک یادگارێکی ئه‌و نیشتمانه کتێبخانه‌ی کوردی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند بکرێ.
جێگای باسه شاعێرانی کوردی خواروو هه‌ر له کۆنه‌وه بۆ هۆنینه‌وه‌ی شێعره‌کانی خۆیان به باشی ئیلهامیان له دیمه‌نی دڵرفێنی کوردستان، ژیانی ساده‌و ساکاری خه‌ڵک و رووداوگه‌لی مێژوویی وه‌رگرتووه‌و وبه خووڕه‌ی هه‌ستی بێ گه‌ردی خۆیان هۆنراوه‌یان هۆنیوه‌ته‌وه.
هه‌رچه‌ند ئه‌و ده‌سه‌لاته یه‌ک له دوای یه‌کانه‌ی زاڵ بوونه به سه‌ر کوردستاندا به درێژایی مێژوو هه‌رده‌م له هه‌وڵی توانده‌وه و له ناوبردنی زمان و ویژه‌ی کوردی دابوون، به‌ڵام به هاتنه کایه‌ی ئه‌ماراته‌کانی وه‌ک ئه‌رده‌ڵان، بابان و سۆران وێژه و ئه‌ده‌بی کوردی گه‌شه‌ی کرد و شوێنه‌وارێکی زیڕێنی له دوای خۆی به جی هێشت، که ئه‌وڕۆ هه‌موو لایه‌کمان ده‌کرێ به شانازییه‌وه چاوی لێ بکه‌ین و بیپارێزین.
به پێی په‌رتۆکی مێژوویی ویژه‌ی کوردی سه‌دیق بوره‌که‌یی سهفیزاده ئه‌و په‌ڕاوانه‌ی که وه‌کوو یادگار له وێژه‌وانانی ئاینی یاری بۆمان به جێ ماون ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن:
ده‌وره‌ی بالوول، ده‌وره‌ی بابا سه‌رهه‌نگ، ده‌وره‌ی شاخوه‌شین، ده‌وره‌ی بابه ناووس، ده‌وره‌ی بابه جه‌لیل، ده‌وره‌ی پیرعالی، ده‌وره‌ی دامیار، ده‌وره‌ی شاوه‌یسقولی، ده‌فته‌ر پردیوه‌ر، ده‌فته‌رساوا، ده‌فته‌ر دیوان گه‌وره، زوڵاڵ زوڵاڵ، که‌لامی سه‌ی خامۆش، که‌لامی عێڵ به‌گی، که‌لامی خان ئه‌ڵماس، که‌لامی شێخ ته‌یموور، که‌لامی شێخ ئه‌میر، که‌لامی زوڵفه‌قار، که‌لامی قا‌سد، که‌لامی نه‌ورۆز، که‌لامی حه‌یده‌ری، که‌لامی ده‌ورێش قولی، که‌لامی جه‌ناب،که‌لامی موجرم، مارفه‌تی پیر شالیار.
نزیک به هه‌زاروو چوارسه‌د ساڵ پێش ئێستا هۆنراوه‌یه‌ک که به زاراوه‌ی گۆرانی نووسراوه به‌م جۆره باس له هاتنی ئه‌ره‌ب ده‌کا بۆ کوردستان که به چ شێوه‌یه‌ک شاری شاره‌زوور وێران ده‌که‌ن، پیاوه‌کانیان ده‌کوژن، ژن و کچه‌کانیان به دیل ده‌به‌ن وئاوری زه‌رته‌شت ده‌کوژێننه‌وه.
هورمزگان ڕمان ئاتران کوژران
ویشان شارده‌وه گه‌وره‌ی گه‌وره‌کان
زۆرکار ئه‌ره‌ب که‌ردنه خاپوور
گناو پاڵه‌یی هه‌تا شاره‌زوور
شن وکه‌نیکان وه دیل به‌شینا
مێرد ئازا تلی وه رووی هوینا
ره‌وشت زه‌رتوشتره مانه‌وه بێ ده‌س
به‌زێکا نێکا هۆرمز وه هێوچ که‌س
جێگای باسه وێژه‌وانانی ئاینی یاری له سه‌ده‌ی دووهه‌م تا سه‌ده‌ی پینجه‌می کۆچی و دواتریش ده‌کرێن به دوو ده‌سته‌وه:
ده‌سته‌ی یه‌که‌م: ڕابه‌رانی یاری.
ده‌سته‌ی دووهه‌م: بریتین له په‌یڕه‌وانی ئاینی یاری، که زیاتر هۆنراوه‌کانیان ته‌عبیر له خواناسی و ڕێ و ڕچه‌ی خواناسی ده‌کات. به‌ڵام له سه‌ده‌ی سێزده به‌ولاوه فه‌زای هونه‌ریی شاعیرانی کورد به جۆرێکی دیکه‌یه. ئه‌وان زیاتر له شیعره‌کانیاندا، ده‌رباره‌ی دیمه‌ن و سروشت و دڵداری و داستانی ڕه‌زمی و ئه‌فسانه‌یی دا شیعریان هۆنیوه‌ته‌وه.
شامی کرماشانی به دیوانه ڕه‌نگینه‌که‌ی خۆی به‌ردی بناخه‌ی شێعری کوردی به زاراوه‌ی که‌ڵهۆڕی پته‌و کرد. شامی شاعیری شێعری عه‌رووزیه‌و له ده‌ربڕینی شێعره‌ی دا زۆر هونه‌رمه‌ندانه مامه‌ڵه‌ی له گه‌ڵ زمان و فورم و ساختار دا کردووه. شێعره‌کانی به گشتی ئاوێته‌ی ده‌ردو ژانی خه‌ڵک بوون، هه‌رچه‌ند بۆ خۆی له بینایی چاو و له نیعمه‌تی خوێندن بێ به‌ش بووه وله نێو ژاندا گینگڵلی خواردووه.
شامی هه‌وه‌ڵین شاعیری شێعری ته‌نزو ته‌شه‌ر بووه له نیوو شاعیرانی کوردی خواروو. ئه‌و به زمانی ته‌نز ره‌‌خنه‌ی له ناعه‌داڵه‌تی نێو کۆمه‌ڵی گرتووه‌و گله‌یی له ده‌سه‌ڵات و گرانی وبارۆدۆخی ئه‌و زه‌مانه به گشتی کردووه. له شێعری کرانشینی دا به جوانی په‌رده له سه‌ر چاره‌ڕه‌شی و بێ ده‌ره‌تانی خه‌ڵک هه‌ڵ ده‌داته‌وه و ده‌ڵێ:
بازووم وه غوسه بیه‌سه باڵ سه‌گ
ئیقباڵم په‌ست‌تره وه ئیقباڵ سه‌گ
هاتم وه‌ی دونیا من وه ساڵ سه‌گ
هه‌ر شه‌و نیه‌خه‌فم من وه قاڵ سه‌گ
نسم شه‌و ئوشم. خوه‌ش وه حاڵ سه‌گ
نه کرا ماڵ ده‌یت نه پاڵتاو سینی
چه‌بکه‌م وه ده‌س کرا نشینی
داد وه هه‌ر که‌س به‌م هه‌قم نیه‌سینی
شامی له شێعری (رون نه‌واتی)دا ره‌خنه له حکومه‌تی پاشایه‌تی ئه‌و وه‌ختی ئێران ده‌گرێ، که له باتی ئه‌وه‌ی گرینگی به به‌روبۆمی خۆماڵی و جوتیای خه‌ڵکی هه‌ژار بدات، رۆنی ئه‌مریکایی واردی وڵات ده‌کردوو به‌و په‌ڕی گرانی به خه‌ڵکی ده فرۆشێت. وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌ڵێ:
مه‌ردم بانه دیار ئی به‌دبه‌ختی‌یه
ڕۆن خاتر جه‌م وه‌ی شاره نیه.
به‌ڵێ ئه‌وه‌ی سه‌ره‌وه کورته‌یه‌ک بوو له سه‌ر به‌شێکی که‌م له شاعیران کۆن و کلاسیک که به زاراوه‌ی کوردی خواروو شێعریان هۆنیوه‌ته‌وه‌و خزمه‌تێکی گه‌وره‌یان به وێژه‌ی کوردی خواروو کردووه که بیگومان کاری هه‌ریه‌ک له‌و شاعیرانه باسێکی جیا هه‌ڵده‌گرێ که هیوادارم بتوانین له داهاتوودا پتر له سه‌ریان بنوسین به باشی ئاوڕ له به‌رهه‌مه جوانه‌کانیان بده‌ینه‌وه.
ڵێره دا چه‌ند نمۆنه‌یه‌ک له شێعری به‌شێکیان دێنینه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی خۆینه‌رانی خۆشه‌ویسی کورد به تایبه‌ت لاوان له گه‌ڵ شێعره‌کانیان دا ئاشنایه‌تی په‌یدا بکه‌ن.
بالوولی ماهی (219 کۆچی):
بالوول زاتێوه‌ن زاتی یه‌کدانه
عامیان ماچان بالوول دێوانه
کێ دی دێوانه وه‌ی ته‌ور دانابۆ
مه‌ر که‌ونه مه‌یدان گه‌ردوون رانابۆ
یان ده‌ڵێ:
ئه‌ز به‌هلووله نان جه ڕووی زه‌مینێ
چار فریشتانم چاکه‌ر که‌رینێ
نجوومم، صاڵح، ڕه‌جه‌بم بینێ
چه‌نی لوڕه بیم جه ماو حه‌فتینێ
بابه سه‌رهه‌نگی ده‌وان (324 کۆچی):
سه‌رهه‌نگ ده‌وان سه‌رهه‌نگ ده‌وان
ئه‌ز که نامه‌مه‌ن سه‌رهه‌نگ ده‌وان
چه‌نه‌ی ئێرمانان مه‌گێڵم هه‌ردان
مه‌کۆشم په‌ری ئایین کوردان
یان ده‌ڵێ:
حه‌فتم سه‌رخێڵه‌ن حه‌فتم سه‌ر خێڵه‌ن
جه ئاسماندا حه‌فتم سه‌ر خێڵه‌ن
هه‌ر یه‌ک وه‌ڕه‌نگێ نه گه‌شت و گێڵه‌ن
هه‌ر یه‌ک په‌ی کارێ ئاواره و وێڵه‌ن
بابه تاهیری هه‌مه‌دانی (309-450 کۆچی):
دڵی دیرووم ز عشقت گیج و ویجه
مووژه به‌ر هه‌م زه‌نوم خونابه ڕیجه
دل عاشق بسان چووب ته‌ڕ بی
سه‌ری سوجه سه‌ری خونابه ڕیجه
یان ده‌ڵێ:
دلوم مه‌یل گوڵ و باغ ته دیره
سه‌راسه‌ر سینه‌ئوم داغ ته دیره
بشوم ئالاله جاران دڵ که‌رووم شاد
دیوم کالاله هه‌م داغ ته دیره
یان ده‌ڵێ:
خودایه وا کیان شوم وا کیان شوم
مۆ که بی ده‌ست و پایوم وا کیان شوم
هه‌مه ئه‌ز ده‌ر برانوو وه‌ر توو ئایوم
تو گه‌ر ئه‌ز ده‌ر بروونی وا کیان شوم
بێسارانی (1053-1140کۆچی):
چراغ نه دڵه‌ن چراغ نه دڵه‌ن
هه‌ر که‌س غه‌ریبه‌ن هه‌ر داغ نه دڵه‌ن
دڵه‌ی غه‌ریبان چون په‌ڕه‌ی گوڵه‌ن
گوڵ خار تیش نیش و خه‌یلێ موشکڵه‌ن
گوڵ ئه‌ر بنیشۆش خارێ نه ڕوخسار
جه زه‌خم ئه‌و خار زایف مه‌بوو زار
غه‌ریب ئه‌ر په‌نه‌ش بواچان سه‌ردێ
هه‌ر سه‌ردێ پرێش مه‌بوو به گه‌ردێ
دڵه‌ی غه‌ریبان مسلیی گوڵ دارۆ
کافر ئه‌و که‌سه‌ن غه‌ریب ئازارۆ
موڵک غه‌ریبین بێ حه‌ساو دیه‌ن
داغ غه‌ریبین جه حه‌د به‌ر شیه‌ن
هه‌ر که‌س مه‌که‌رۆ غه‌ریبنه‌وازی
بێ شک خوداوه‌ند لێش مه‌بوو ڕازی
هه‌رکه‌س مه‌گێرۆ غه‌ریبان عززه‌ت
په‌ی وێش مه‌سازو جایی نه جه‌ننه‌ت
خانا قوبادی (1083-1168 کۆچی):
ڕاسته مه‌واچان فارسی شه‌که‌ره‌ن
کوردی جه فارسی به‌ل شیرینته‌ره‌ن
یه‌ی چیش؟ نه ده‌وران ئی دونیای به‌دکێش
مه‌علومه‌ن هه‌رکه‌س به زوبان وێش
مه‌علومه‌ن هه‌ر که‌س به هه‌ر زبانێ
بوواچۆ نه‌زمێ جه هه‌ر مه‌کانێ
وێنه‌ی عه‌رووسان زیبایی موشکچین
مه‌که‌رۆش جه حوسن عیباره‌ت شیرین
خاریج جه معنی نه‌بوو مه‌زموونه‌ش
گۆیا بۆ چون شعر جایی مه‌وزوونه‌ش
جه‌لای خێره‌دمه‌ند دڵپه‌سه‌ند مه‌بۆ
شیرینته‌ر جه شه‌هد شیره‌ی قه‌ند مه‌بۆ
جه عه‌رسه‌ی دونیا دوون به‌دفه‌رجام
به ده‌ستوور نه‌زم نظامی مه‌قام
به له‌فظ کوردی کوردستان ته‌مام
پێش بوان مه‌حظووظ باقی و السلام
سه‌ید یاقووب ماهیده‌شتی (1229-1292):
دڵه دامه‌نی دڵه دامه‌نی
هه‌ی دڵ گیروه‌رده‌ی حه‌ڵقه‌ی دامه‌نی
هه‌ر کام مه‌وینی هه‌ر ناکامه‌نی
هه‌ر کار مه‌که‌ری هه‌ر به‌دنامه‌نی
من هه‌ر ده‌واکه‌م تو هه‌ر زامه‌نی
تو تاکه‌ی نه فکر سه‌ودای خامه‌نی
یان ده‌ڵێ:
شیرین مه‌وینی حه‌سره‌ت باریته‌ن
ته‌ڵخی مه‌وینی شین و زاریته‌ن
ژست و زیبایی بێ قه‌راریته‌ن
په‌س تۆ چ ده‌رمان ده‌رد کاریته‌ن
من هه‌ر ده‌واکه‌م تو هه‌ر زامه‌نی
تو تاکه‌ی نه فکر سه‌ودای خامه‌نی
مه‌وله‌وی (1221-1300 کۆچی)
نازک ته‌داره‌ک فه‌سڵی وه‌هاران
شیرین ئارایش هه‌رده و کۆساران
گوڵ چون ڕووی ئازیز نه‌زاکه‌ت پۆشان
وه‌فراوان چون سه‌یل دیده‌ی من جۆشان
مدیان گوڵاڵان نه پای ده‌ربه‌ندان
ئه‌و یه‌کتر وێنه‌ی ئاره‌زوومه‌ندان
چ خاس خاس شنیۆ نه ئێواراندا
سه‌وره وه ڕووی خاک جه‌رگه‌ی یاراندا
بوین ڕه‌عشه‌ی وه‌جد دڵه‌ی پاکشان
عه‌یان نه شنیای سه‌وزه‌ی خاکشان
جه‌ی گۆشه خاسته‌ر نییه‌ن مه‌سکه‌نێ
ساقی گیان! ئامان خومار ئه‌شکه‌نێ!
هۆرێزه سوبحه‌ن دڵ تازه خاوه‌ن
شنۆی پای کاوه‌ن گۆشه‌ی سه‌راوه‌ن
سه‌وزه‌ی خاک پاک یاران هام فه‌رد
فره‌مان وه فه‌رش به‌زم دێمان که‌رد
که‌و سه‌وزه‌ی ئێمه‌یچ نه کام هه‌ردی بۆ
وه فه‌رش مه‌جلیس کام هام فه‌ردێ بۆ
شاعیرانی هاوچه‌رخی کوردی خواروو
شاعیرانی ئه‌وڕۆی باشوری رۆژهه‌ڵاتی کوردستان عاشقانه ده‌نووسن وهونه‌رمه‌ندانه به‌رهه‌مه‌کانیان ده‌خوڵقێنن. شێعره‌کانیان له که‌ش و هه‌وایه‌کی تازه دا دێنه نوساندن. به جۆرێک که خه‌ڵک به گشتی و چینی رۆشنبیرو خوێنده‌وار به تایبه‌تی بوونه‌ته هۆگری به‌رهه‌مه‌کانیان.
ئه‌گه‌ر هه‌تا دۆێنی شێعره‌کانی شاکه‌و خان مه‌نسور، سه‌ی یه‌عقوب، شامی کرماشانی وێردی سه‌ر زمانی خه‌ڵکی تینووی ئه‌ده‌بیات بوون. ئه‌وا ئه‌وڕۆ په‌رته‌و کرماشانی، سه‌عید ئه‌باده‌تیان، جه‌لیل ئاهه‌نگه‌ر نژاد، ڕه‌زا جه‌مشیدی، ڕه‌زا موزونی، ناهید موحه‌مه‌دی، ئه‌لی ئوڵفه‌تی، که‌ره‌م ڕه‌زا که‌رمی، په‌رویز به‌نه‌فشی، فه‌رشید یوسفی، ئه‌مین گوجه‌ری، که‌یومه‌رس عه‌باسی قه‌سری، ئه‌لیره‌زا یاقوبی، ماوه‌ش سڵیمانپور، په‌ریوه‌ش مه‌لکشاهی، ئه‌حمه‌د عه‌زیزی، ئه‌سه‌د چراغی وکاوه خوسره‌وی و فره‌ی تر هاتونه‌ته مه‌یدان و به خوێندنه‌وه‌ی قۆڵی خۆیان له سه‌ر ئه‌ده‌بیاتی جیهان و ئیران، بزووتنه‌وه‌یه‌کی تازه‌ی ئه‌ده‌بیان ده‌ست پێ کردووه و پرۆسه‌یه‌کی گه‌وره‌ی شێعرییان وه‌رێ خستووه.ئه‌م بزووتنه‌وه ئه‌ده‌بیه له مێژووی وێژه‌ی کوردی خواروو دا بێ وێنه‌یه.
ده‌بێ بڵێم که شێعری کوردی خواروو رۆژ له دوای رۆژ له گه‌شه‌سه‌ندن دایه له گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که‌وتووه‌ته به‌ر هێرشی فیکری، فه‌رهه‌نگی وزمانی فه‌رمی وڵاتی نێوخۆ. ئه‌و به‌شه له شاعێرانی وڵاته‌که‌مان به نوسین و بڵاو کردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه به نرخه‌کانی خۆیان سه‌رنجی ئه‌ویندارانی تینووی شێعری کوردییان بۆ لای خۆیان ڕا کێشاوه.
جێگای باسه ئه‌م ڕه‌وته ئه‌ده‌بیه له نێو چینی خوێنده‌وار به تایبه‌ت خوێندکارانی کورد له زانکۆه‌کانی ئێران ده‌نگدانه‌وه‌ی باشی په‌یدا کردووه،به جۆرێک که زۆریک له خوێندکاران ئه‌ورۆ بڕوانامه‌ی خوێندنه‌کانیان له سه‌ر زمان،فه‌رهه‌نگ وئه‌ده‌بی کوردی ده‌نوسن.ئه‌وان ده‌یانه‌وێ به‌و کاره‌یان ببنه‌وه خاوه‌نی ناسنامه‌ی بۆمی و نژادی خۆیان.
شاعێرانی لاو وه‌ک خواستێکی ده‌روونی کۆمه‌ڵایه‌تی چاو له‌و پرۆسه شێعریه ده‌که‌ن و به بێ باڵپشتی مادی و مه‌عنه‌وی هیچ که‌س و لایه‌نێک، کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی پیک دێنن وبه‌رهه‌مه‌کانی خۆیان چاپ و بڵاو ده‌که‌نه‌وه. به‌ڵام به داخه‌وه گۆڤارو رۆژنامه‌و کتێبخانه ناوخۆییه‌کان له کرماشان و ئیلام تا ئێستا ده‌ستی یارمه‌تی و پشتیوانیان بۆ درێژ نه‌کردوون، تاکوو زیاتر به کاره‌کانیان دڵگه‌رمتر بن. ئه‌وان ناچار ده‌بن له سه‌ر حیسابی خۆیان به‌رهه‌مه‌کانیان چاپ و بڵاو بکه‌نه‌وه‌و بۆ خۆشیان به سه‌ر خوێنه‌راندا دابه‌شیان که‌ن.
شێعری شاعرانی کوردی خواروو به ده‌ر له ئارمان، ئاتوفه، هه‌ست، هیزر و په‌یامی ئینسانی نیه و نێوه‌رۆکی شعره‌کانیان پڕه له خوڕه‌ی هه‌ستی خاوێن و گوزارش له دیارده جۆراو جۆره‌کانی نێو کۆمه‌ڵگاو دونیایی ئه‌ورۆی ده‌کات.
په‌رته‌و کرماشانی شاعیری ناوداری کرماشان که له نیو خه‌ڵک دا به شاعیری شێعری غه‌زه‌ڵ به ناوبانگه به شێعری (ئه‌رمه‌نی) ناوبانگی ده‌رکرد و بوو به خۆشه‌ویستی کۆری مه‌ستان و ئه‌ویندارانی وێڵی باده‌و جوانی. په‌رته‌و به ڕاده‌یه‌ک زمان خۆش و ڕه‌وان بێژه که خوێنه‌ر به جارێک گیروده و شه‌یدای شێعره‌کانی ده‌بێ و وه‌ک گۆرانی له به‌ریان ده‌که‌ن. په‌رته‌و دیوانێکی چاپ و بڵاو بووه‌ته‌وه به ناوی (کوچه باغیها).
په‌رته‌و له شێعره‌کانی دا په‌نا ده‌باته به‌ر باده‌و سه‌رمه‌ستان و باری ده‌روونی خۆی هه‌ڵده‌رێژی وخه‌فه‌ت وکوڵی گریان له دڵ ودیده ده‌تارێنێ. په‌رته‌و میلکانی خۆی کرماشانی خۆش ده‌وێ و حه‌ز ناکا به هیچ شێوه‌یه‌ک وێران بێ. ئه‌و پێی وایه به بێ کرماشان جێگایه‌کی دیکه شک نابات بیکات به ماڵ بۆ خۆی و شێعره‌کانی. په‌رته‌و ناتوانێ به دوور له چاوه‌کانی ئه‌رمه‌نی شێعر بڵێ، ئاخر ئه‌رمه‌نیه‌که‌ی ئه‌و له کرماشانه ، بۆیه ده‌ڵێ:
کرماشان دیار عشقه خاپوری نه‌که‌ین
خه‌ڕگ کوره بنیشم خاک و ئاوم هه‌ر یه‌سه
جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنه‌ژاد وه‌ک یه‌کێک له شاعێرانی دیاری ئه‌م ره‌وته ئه‌ده‌بیه، به نوسینی دوو کۆمه‌ڵه شێعر به زاراوه‌ی شێرینی که‌ڵهۆڕی به ناوه‌کانی (نه‌رمه‌واران) و (ته‌مته‌مه‌لیولان) ، ئه‌و گومانه‌مان لا ناهیڵێ که کوردیی خواروویش وه‌ک هه‌ر یه‌ک له زاراوه‌کانی تری کوردی ده‌کرێ ببێته زمانی شێعرو نوسین.
ئاهه‌نگه‌رنژاد له شێعرکانی دا زاراوه‌ی دایکی خۆی ده‌کاته ئه‌ستێره‌و دابه‌شی ده‌کا به سه‌ر ئه‌ویندارانی شێعری کوردی که‌ڵهۆڕی و به‌و جۆره ماڵه‌کانمان سه‌ر سه‌وز ده‌کات.
وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌ڵێ:
ئه‌گه‌ر هه‌ساره به‌ش بکه‌ی له ماڵ هه‌رچی ئاشقه
له ژیر باڵ ئاسمان هه‌میشه سه‌ر سه‌وزه ماڵمان
عه‌لی ئوڵفه‌تی به نوسینی کۆمه‌ڵه شێعری گه‌رمه شین توانی ئه‌وه‌نده‌ی تر سه‌رنجی خه‌ڵک بۆ لای زاراوه‌ی کوردی خواروو راکێشێ. شێعره‌کانی نێو ئه‌م دیوانه به شێوه‌ی کلاسیک نوسراون.
ئوڵفه‌تی ده‌ڵێ:
له نێو شاعیرانی کوردی باشووری که‌متر کار له سه‌ر شێعری تازه ده‌کرێ.
یان ده‌ڵێ:
ئه‌ده‌بیات بۆ من وه‌ک ئه‌رکێکی ئینسانیه و ده‌بێ له خزمه‌تی خه‌ڵک دابێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌و رێگایه‌وه خه‌ڵک عاشقی زمانه‌که‌ی خۆیان بن.
ئوڵفه‌تی ده‌ڵێ:
گه‌رمه‌شین دیاریێکه بۆ ژنان پیاوانی ئێڵ، بۆ خه‌م و شادیه‌کان، بۆ ڕابردوو داهاتووم. بۆ داهاتووێک که زۆر سڵاوی لێ ده‌که‌م. من رابردووم خۆش ده‌وێ له به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌واوکه‌ری داهاتۆمه.
ئوڵفه‌تی له ئه‌ده‌بیات دا حه‌زی له ڕاستیه. وه‌ک خۆی ده‌ڵێ له به‌ر نا مێهره‌بانی رووی له ئه‌ده‌بیات کردووه و شێعر به تایبه‌تی و ئه‌ده‌بیات به گشتی به وڵاتی هزری خۆی ده‌زانێ.
سه‌عید عه‌باده‌تیان به دوو شێوه ده‌نووسێ: شێعری کلاسیک و شێعری نوێ.
عه‌باده‌تیان ده‌ڵێ:
من زاده‌ی شێعرم. له نێو شێعرو له بیرچۆونه‌وه دا نازانم ملوانکه‌ی گه‌رده‌نی کام په‌ریزاده‌م دزیوه که‌وا سزای کۆچیان به سه‌ردا سه‌پاندووم. ئه‌و هه‌روه‌ها ده‌ڵێ. وڵاتی من زمانی منه. وڵاتێک که ئاوێته‌ی ده‌ردوو شادیه.
ڕه‌زا جه‌مشیدی شاعیری خه‌یاڵناسک یه‌کێکی دیکه له شاعیره هه‌ڵسۆڕ و به‌رچاوه‌کانی نێو ئه‌م ڕه‌وته تازه‌یه‌یی شێعری کوردی خوارووه. ناوبراو تا ئێستا سێ کۆمه‌ڵه شێعری به زاراوه‌ی کوردی که‌ڵهۆڕی چاپ و بڵاو بوه‌ته‌وه. ره‌زا جه‌مشێدی زۆر ساده شێعر ده‌نوسێ به‌ڵام شێعره‌کان پڕن له واتای جوانی هونه‌رمه‌ندانه. ئه‌و له شێعره‌کانی دا هه‌رده‌م چاوه‌شاره‌کی له گه‌ڵ ئاسمان، مانگ، خۆر و ئه‌ستیره دا ده‌کات و به‌و زمانه له گه‌ڵ دوڵبه‌ره‌که‌ی خۆی ڕازوو نیاز ده‌کات و له سه‌یرانه‌که‌ی سه‌ر سراو و له گه‌ڵ کێژه چاو شینه‌که‌ی ده‌شتی زه‌هاو ژوان ده‌به‌ستێ.
کاوه خوسره‌وی شاعیری لاو به دوور له زێدو مه‌کانی خۆی به زاراوه‌ی شیرینی که‌ڵهۆری شێعر ده‌ڵێ. جێگای باسه ناوبراو کۆمه‌ڵه شێعرێکی چاپ وبڵاو بوه‌ته‌وه به ناوی وڵات. کاوه یه‌کێک له‌و شاعیرانه‌یه که زۆر زوو ده‌ستی دایه نوسینی شێعری نوێ به زاراوه‌ی که‌ڵهۆڕی. له شێعره‌کانی دا ده‌ردی دووری و خۆزگه‌ی گه‌ڕانه‌وه بۆ زێد و نیستمان و هه‌روه‌ها جۆرێک له به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی له سه‌نگه‌ری ئازادی دا دژ به داگیرکه‌رانی وڵاته‌که‌ی به دی ده‌کرێ.
شێعری هاوچه‌رخی کوردی خواروو له گه‌ڵ دونیایه‌کی تازه رووبه‌رووبووه‌ته‌وه.دونیا
بۆ ئه‌وه‌ی تاراده‌یه‌ک به فه‌زای هه‌ست و خه‌یاڵی شاعیرانی ئه‌وڕۆی کوردی خواروو ئاشنا بین، به پیویستی ده‌زانم چه‌ند نمۆنه‌یه‌ک له شێعره‌کانیان بخه‌مه به‌ر دیده‌ی خوینه‌رانی خۆشه‌ویست.
بوومه خڕ چه‌وه‌یلد!
په‌ڕته‌و کرماشانی
بڕشن دواره بڕشن، ساقی دڵم که‌واوه!
شیتم که تا نه‌زانم! زانستم عه‌زاوه!
بڕشن دڵت خوه‌ش بو! ساقی ئه‌گه‌ر مردیمه
که‌س گیان وه‌ده‌ر نیه‌وه‌یدن، له‌ی ساڵ ناسه‌واوه
کوڵیامه‌و برشیامه، ئی ده‌رده که‌س نیه‌زانی
ئه‌شکم له تاو دیورید، هه‌م ئاگره هه‌م ئاوه
گوونا وه‌ژیر زوڵفد، بیلا بکه‌ی خوه‌رئاوا
بوومه خڕ چه‌ویلد! جاری چ وه‌خت خاوه!
ده‌ردم که‌س نیه‌زانی، داخ له بیکه‌سی وه خوه‌م
ته‌نیا چیو بکیشم، ئی گشته نا حه‌ساوه
ئیوشم دڵم هه‌لاکه، تا ده‌س بنه‌یده تالان
ئیوشی حه‌یاکه په‌رته‌و! ده‌س له‌ی قسه‌یله لاوه!
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
نازار ئاسمان که‌و
ڕه‌زا جه‌مشیدی
ترسم دواره بوده چه‌و، بیلا شه‌ویش بچوده خه‌و
نازدار ئاسمان که‌و، ئیمشه‌و ئه‌ڕای چه چید‌نه‌و
ده‌ردد وه گیان مانگ و خوه‌ر، یه‌ی ڕوژ نه‌چیدن بی خه‌وه‌ر
هه‌رچی توای وه بان سه‌ر،هه‌رچی توای وه بان چه‌و
ماڵ تو هاله ئاسمان، ئه‌ولاتره‌گ وه که‌شکه‌شان
بویشه خودا بیلیده‌مان، وه سای چه‌وه‌یل کاڵده‌و
هه‌م پرشه پرش نورده، له خوه‌ر شنه‌فتم سویرده
تو بویش کی پا خه‌سورده، تا گه‌ر قژی هه‌ڵکه‌نمه‌و
تا له‌ی هه‌نازه تیه‌ده بان، خه‌وه‌ر ره‌سیده ئاسمان
مانگ و خوه‌رو هه‌ساره‌گان، چن تا خوه‌یان بشارنه‌و
سه‌ر گوڵ دار بایه‌مه‌ی، تو نه فره‌ید‌و نه که‌می
ئه‌زیز خاسه‌گه‌ی خوه‌می، چه بود ئه‌گه‌ر بووه‌یده‌مه‌و
یه هه‌مگه گوڵ ها باوشد، یانه خودا دایه به‌شت
قسه‌یل خاس و خوه‌ش خوه‌شید، دواره چرچگانه‌مه‌و
بیل شان بیه‌م وه شان خوه‌د، بویشیدن وه زوان خووه‌د
وه گیان خوه‌م وه گیان خووه‌د، سفره‌ی دڵم وه‌لاد خه‌مه‌و
سه‌یران سه‌ر سراو تونی، شیرینه‌گه‌ی په‌ڕاوو تونی
چه‌و که‌وه‌گه‌ی زه‌هاو تونی، ئه‌سپه‌ن ئه‌ڕای باڵات که‌مه‌و
هه‌نار خاون کاره‌گه‌م، سه‌ول باوه یاره‌گه‌م
داوود که‌و سواره‌گه‌م، نه‌زریگ بیاتیای خووه‌زه‌و
به‌و ئی گوڵه‌یله وابکه، وه‌هاری‌تر وه پا بکه
ئه‌ی خوه‌ره جاوه جا بکه، ره‌ووژو بکه تیریکه شه‌و
پر له خوسه‌یل که‌و که‌وم، سییه‌یلکی شه‌وم
گلاره راسته‌گه‌ی چه‌وم، که‌ی دی دواره تیه‌یده‌نه‌و
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
واران
عه‌لی ئوڵفه‌تی
بوار واران له ماڵان گه‌رمه‌شینه
سوارو سه‌ر سیواران وه‌یره چینه
ده‌وار ئه‌ل دامه تا دوشمن نه‌زانی
له سه‌ر گونای نه‌مامان گوول خوینه
خودا هاوا له ده‌س ئی ئاسمانه
له پرشه‌ی خوین گه‌ڵای داران ڕه‌نگینه
هه‌زار خه‌رمان له گیس بریاگه لیره
چمان مه‌رگ ئه‌زیز بیستیونه
بوار واران هه‌لاجم هه‌ر خوه‌دی خوه‌د
هه‌ر خوه‌دی زانی چ ده‌ردی هاله سینه
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
شه‌وه‌یل نه‌و
جه‌لیل ئاهنگرنژاد
شه‌ویل ئیره بیله جی هه‌ساره به‌و بچیمنه‌و
سه‌حه‌ر له ئی وڵاته ده‌ی ئشاره به‌و بچیمنه‌و
چه‌نیگه ها له شونمان چه‌ویل کاڵ عاشقیگ
گلاره‌که‌م، گلاره‌گه‌م،گلاره به‌و بچیمنه‌و
ئڕا یه‌ک دواره شیشه‌گان ده‌روه‌چ دڵد
نه‌پووشی وه تووزو ته‌م په‌ژاره،به‌و بچیمنه‌و
له ئیره پایز ئاخری تمام ڕوژه‌کان کوشی
ره‌فیق ئه‌و وڵاته هه‌ر وه‌هاره به‌و بچیمنه‌و
ئه‌را یه‌گ شه‌ویل نه‌وو له بانیان توو پا بنه‌ی
تمام جاده‌گان چڕن، دواره به‌و بچیمنه‌و
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
سه‌عید ئه‌باده‌تیان
هه‌نای
هه‌ساره‌ی هه‌ڵای
یه‌کی زای
هه‌نای هه‌ساره‌ی ئاوا بود
یه‌کی مری
وه ئه‌و هه‌ساره که له دویر دویر
گاجار مرید
گاجار ترویسکه‌ی بێ نز دیری
ئه‌وه منم
نه مردمه
نه ژیه‌م
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
په‌ریوه‌ش مه‌لکشاهی
له هوز بی که‌سه‌یل بی نیازم
فه‌ڵه‌ک داخ فره‌یی کرده جیازم
تونی نازم نه‌کیشایدو چمانی
له گشت لاوه که ساده کار نازم
گلاراو کردموو نیه‌گری ستارم
توام چوی هه‌‌ور پایز بوارم
من داره سه‌وزه‌گه‌ی باغ غه‌مت بیوم
له بی ئاوی سزانی به‌رگ و بارم
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
مه‌هوه‌ش سڵیمانپوور
له‌ی ماڵ چووڵ بێ ده‌نگه، ته‌نیا مه‌نیده داڵگه!
وه به‌رزی هه‌ساره‌گان گه‌ورا مه‌نیده داڵگه!
هه‌نای چه‌وم که‌فیدنه نویر پڕ له حه‌سره‌تد
ئویشم له هه‌رچی خوزیه وه جا مه‌نیده داڵگه!
له ئی غه‌ریبی شه‌وه فره په‌شیوو دوینمه‌د
له شاره‌گه‌ی په‌ژاره هه‌م ئه‌ڕا مه‌نیده داڵگه!
ئاگر وه گیانه‌گه‌م مه‌نه! دی که‌م له ته‌نیایی بناڵ!
شایه‌د له حوزوور ئاسمان وه جامه‌نیده داڵگه
خه‌م و خوسه له کو تیوه‌نی پشت خه‌یاڵد بشکنی!
وینه په‌ڕاوو بیستوین وه پا مه‌نیده داڵگه!
گوله‌م گوله‌م خوسه‌یلمان تیدن وه پاپوس دڵد!
له ئی که‌ویرو سه‌ختیه ده‌ریا مه‌نیده داڵگه!
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
شیعرێکی شاعیر ئه‌سه‌د چڕاغی:
ئه‌گه‌ر هه‌زار ساڵ سه‌رگه‌ردانم که‌ی
سه‌رگه‌ردان به‌ڕ بیاوانم که‌ی
وه کرده‌ی خوه‌م په‌شیمانم که‌ی
ڕوژ له شوون ڕوژ په‌ریشانم که‌ی
دڵم بشکنی دڵ گرانم که‌ی
بێ ماوا و مه‌نزڵ بی مه‌کانم که‌ی
زڵم له لیم بکه‌ی مختاج نانم که‌ی
جوور زه‌ویله‌رزه ژیربانم که‌ی
شکنجه‌م بکه‌ی تیروارانم که‌ی
مه‌حاڵه دڵسه‌رد وه کوردستانم که‌ی
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
دیوره‌ووڵاتی
کاوه خوسره‌وی
دیوره‌ووڵاتی
ده‌ردێکه بێده‌رمان،
خه‌مێکه بێپایان.
من له به‌ین ئی ده‌رده و خه‌مه،
مه‌لێکم بێباڵ،
ئنسانێکم بێ ناو،
هاوارێکم بێ ده‌نگ،
کانییکم بێ ئاو.
هیوادارم، خه‌ڵکانی شاره‌زا و به توانا له بواری زمان و ئه‌ده‌بیاتی کوردی خواروو، لێکوڵینه‌وه‌ی قوڵتر و هه‌مه‌لایه‌نه‌تر له‌و باره‌یه‌وه بکه‌ن. لێکوڵینه‌وه له سه‌ر شیعری خوارنگ، ته‌نیا سود به ئه‌ده‌بیاتی ئه‌و ناوچانه ناگه‌یه‌نێ به‌ڵکو خزمه‌تێکه به ئه‌ده‌بی ته‌واوی کوردستان و مرۆڤایه‌تی.
سه‌رچاوه‌کان:
شامی کرماشانی، چه‌پکێ گوڵ
سه‌دیق سهفیزاده بۆره‌که‌یی، مێژووی وێژه‌ی کوردی (به‌رگی یه‌ک و دوو)
شێخ عبدالمؤمنی مه‌ردۆخی (کۆکه‌ره‌وه) و ئه‌نوه‌ر سوڵتانی (ساخکه‌ره‌وه)، که‌شکۆڵه شیعری شیعری گۆرانی
جلیل ئاهنگرنژاد، ته‌مته‌مه‌لیولان
عه‌لی ئوڵفه‌تی، گه‌رمه‌شین
علیرضا خان، شعر کردی رکرت یا حرکت
وه‌سه‌رکردنه‌وه‌یه‌کی شێعری شاعیرانی کۆن و هاوچه‌رخی کوردی خواروو
شاعیرانی کوردی خواروویش وه‌ک باقی شاعیرانی دیکه‌ی ناوچه جیا جیاکانی کوردستان هه‌رده‌م خولیایی هۆنینه‌وه‌ی شێعریان لا درووست بووه وهه‌وڵیان داوه به‌ره‌هه‌م و ویژه‌ی کوردی گه‌شه پێ بده‌ن و له‌و رێگایه‌وه خزمه‌تێکی گه‌وره به ئه‌ده‌بی کۆن و هاوچه‌رخی کوردستان بکه‌ن.
ئه‌وڕۆ ئێمه له باشووری کوردستانی رۆژهه‌ڵات خاوه‌نی پاشخانێکی ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌ده‌بین، که بێگومان به بێ ئاو‌ڕدانه‌وه له‌و پاشخانه ئه‌ده‌بیه ناتوانین مێژووی وێژه‌ی کوردی ده‌ست نیشان بکه‌ین.
دوو به‌یتیه‌کانی بالوولی ماهی له ناوه‌راستی سه‌ده‌ی دوهه‌می کۆچی، دوو به‌یتیه‌کانی باباتاهیر هه‌مه‌دانی له سه‌ده‌ی پێنجه‌می کۆچی و به دوای ئه‌واندا ته‌واوی په‌ڕاوه‌کانی ئاینی یاری له سه‌ده‌ی هه‌شته‌م تاکوو ڕۆژگاری ئه‌مرۆ ده‌چنه خانه‌ی میژوویی ئه‌ده‌بی کوردیه‌وه، به‌ڵام به‌داخه‌وه که‌متر بایه‌خیان پێ دراوه.
دیالێکتی گۆران که زمانی ئه‌ده‌بیی دیوانی میرنشینی ئه‌رده‌ڵان بووه‌و وه‌ک زمانێکی ئه‌ده‌بی زۆر ناوچه‌ی کوردستانی گرتووه‌ته‌وه،
به ڕاده‌ی دیالێکته‌کانی تر بایه‌خیان پێ نه‌دراوه.
به‌ڵام
نوسه‌ران، شاعیران، لێکۆڵه‌رانی بواری زمان وئه‌ده‌ب ناسی ده‌توانن لایه‌نه جیا جیاکان و قۆناخه یه‌ک له دوای یه‌که‌کانی مێژووی وێژه‌ی کوردی به تایبه‌ت ئه‌ده‌بی زاراوه‌ی گۆرانی بخه‌نه به‌ر باس و تاووتوێی بکه‌ن، تاکوو ببێته میراسێکی نه‌ته‌وه‌یی و وه‌ک یادگارێکی ئه‌و نیشتمانه کتێبخانه‌ی کوردی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند بکرێ.
جێگای باسه شاعێرانی کوردی خواروو هه‌ر له کۆنه‌وه بۆ هۆنینه‌وه‌ی شێعره‌کانی خۆیان به باشی ئیلهامیان له دیمه‌نی دڵرفێنی کوردستان، ژیانی ساده‌و ساکاری خه‌ڵک و رووداوگه‌لی مێژوویی وه‌رگرتووه‌و وبه خووڕه‌ی هه‌ستی بێ گه‌ردی خۆیان هۆنراوه‌یان هۆنیوه‌ته‌وه.
هه‌رچه‌ند ئه‌و ده‌سه‌لاته یه‌ک له دوای یه‌کانه‌ی زاڵ بوونه به سه‌ر کوردستاندا به درێژایی مێژوو هه‌رده‌م له هه‌وڵی توانده‌وه و له ناوبردنی زمان و ویژه‌ی کوردی دابوون، به‌ڵام به هاتنه کایه‌ی ئه‌ماراته‌کانی وه‌ک ئه‌رده‌ڵان، بابان و سۆران وێژه و ئه‌ده‌بی کوردی گه‌شه‌ی کرد و شوێنه‌وارێکی زیڕێنی له دوای خۆی به جی هێشت، که ئه‌وڕۆ هه‌موو لایه‌کمان ده‌کرێ به شانازییه‌وه چاوی لێ بکه‌ین و بیپارێزین.
به پێی په‌رتۆکی مێژوویی ویژه‌ی کوردی سه‌دیق بوره‌که‌یی سهفیزاده ئه‌و په‌ڕاوانه‌ی که وه‌کوو یادگار له وێژه‌وانانی ئاینی یاری بۆمان به جێ ماون ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن:
ده‌وره‌ی بالوول، ده‌وره‌ی بابا سه‌رهه‌نگ، ده‌وره‌ی شاخوه‌شین، ده‌وره‌ی بابه ناووس، ده‌وره‌ی بابه جه‌لیل، ده‌وره‌ی پیرعالی، ده‌وره‌ی دامیار، ده‌وره‌ی شاوه‌یسقولی، ده‌فته‌ر پردیوه‌ر، ده‌فته‌رساوا، ده‌فته‌ر دیوان گه‌وره، زوڵاڵ زوڵاڵ، که‌لامی سه‌ی خامۆش، که‌لامی عێڵ به‌گی، که‌لامی خان ئه‌ڵماس، که‌لامی شێخ ته‌یموور، که‌لامی شێخ ئه‌میر، که‌لامی زوڵفه‌قار، که‌لامی قا‌سد، که‌لامی نه‌ورۆز، که‌لامی حه‌یده‌ری، که‌لامی ده‌ورێش قولی، که‌لامی جه‌ناب،که‌لامی موجرم، مارفه‌تی پیر شالیار.
نزیک به هه‌زاروو چوارسه‌د ساڵ پێش ئێستا هۆنراوه‌یه‌ک که به زاراوه‌ی گۆرانی نووسراوه به‌م جۆره باس له هاتنی ئه‌ره‌ب ده‌کا بۆ کوردستان که به چ شێوه‌یه‌ک شاری شاره‌زوور وێران ده‌که‌ن، پیاوه‌کانیان ده‌کوژن، ژن و کچه‌کانیان به دیل ده‌به‌ن وئاوری زه‌رته‌شت ده‌کوژێننه‌وه.
هورمزگان ڕمان ئاتران کوژران
ویشان شارده‌وه گه‌وره‌ی گه‌وره‌کان
زۆرکار ئه‌ره‌ب که‌ردنه خاپوور
گناو پاڵه‌یی هه‌تا شاره‌زوور
شن وکه‌نیکان وه دیل به‌شینا
مێرد ئازا تلی وه رووی هوینا
ره‌وشت زه‌رتوشتره مانه‌وه بێ ده‌س
به‌زێکا نێکا هۆرمز وه هێوچ که‌س
جێگای باسه وێژه‌وانانی ئاینی یاری له سه‌ده‌ی دووهه‌م تا سه‌ده‌ی پینجه‌می کۆچی و دواتریش ده‌کرێن به دوو ده‌سته‌وه:
ده‌سته‌ی یه‌که‌م: ڕابه‌رانی یاری.
ده‌سته‌ی دووهه‌م: بریتین له په‌یڕه‌وانی ئاینی یاری، که زیاتر هۆنراوه‌کانیان ته‌عبیر له خواناسی و ڕێ و ڕچه‌ی خواناسی ده‌کات. به‌ڵام له سه‌ده‌ی سێزده به‌ولاوه فه‌زای هونه‌ریی شاعیرانی کورد به جۆرێکی دیکه‌یه. ئه‌وان زیاتر له شیعره‌کانیاندا، ده‌رباره‌ی دیمه‌ن و سروشت و دڵداری و داستانی ڕه‌زمی و ئه‌فسانه‌یی دا شیعریان هۆنیوه‌ته‌وه.
شامی کرماشانی به دیوانه ڕه‌نگینه‌که‌ی خۆی به‌ردی بناخه‌ی شێعری کوردی به زاراوه‌ی که‌ڵهۆڕی پته‌و کرد. شامی شاعیری شێعری عه‌رووزیه‌و له ده‌ربڕینی شێعره‌ی دا زۆر هونه‌رمه‌ندانه مامه‌ڵه‌ی له گه‌ڵ زمان و فورم و ساختار دا کردووه. شێعره‌کانی به گشتی ئاوێته‌ی ده‌ردو ژانی خه‌ڵک بوون، هه‌رچه‌ند بۆ خۆی له بینایی چاو و له نیعمه‌تی خوێندن بێ به‌ش بووه وله نێو ژاندا گینگڵلی خواردووه.
شامی هه‌وه‌ڵین شاعیری شێعری ته‌نزو ته‌شه‌ر بووه له نیوو شاعیرانی کوردی خواروو. ئه‌و به زمانی ته‌نز ره‌‌خنه‌ی له ناعه‌داڵه‌تی نێو کۆمه‌ڵی گرتووه‌و گله‌یی له ده‌سه‌ڵات و گرانی وبارۆدۆخی ئه‌و زه‌مانه به گشتی کردووه. له شێعری کرانشینی دا به جوانی په‌رده له سه‌ر چاره‌ڕه‌شی و بێ ده‌ره‌تانی خه‌ڵک هه‌ڵ ده‌داته‌وه و ده‌ڵێ:
بازووم وه غوسه بیه‌سه باڵ سه‌گ
ئیقباڵم په‌ست‌تره وه ئیقباڵ سه‌گ
هاتم وه‌ی دونیا من وه ساڵ سه‌گ
هه‌ر شه‌و نیه‌خه‌فم من وه قاڵ سه‌گ
نسم شه‌و ئوشم. خوه‌ش وه حاڵ سه‌گ
نه کرا ماڵ ده‌یت نه پاڵتاو سینی
چه‌بکه‌م وه ده‌س کرا نشینی
داد وه هه‌ر که‌س به‌م هه‌قم نیه‌سینی
شامی له شێعری (رون نه‌واتی)دا ره‌خنه له حکومه‌تی پاشایه‌تی ئه‌و وه‌ختی ئێران ده‌گرێ، که له باتی ئه‌وه‌ی گرینگی به به‌روبۆمی خۆماڵی و جوتیای خه‌ڵکی هه‌ژار بدات، رۆنی ئه‌مریکایی واردی وڵات ده‌کردوو به‌و په‌ڕی گرانی به خه‌ڵکی ده فرۆشێت. وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌ڵێ:
مه‌ردم بانه دیار ئی به‌دبه‌ختی‌یه
ڕۆن خاتر جه‌م وه‌ی شاره نیه.
به‌ڵێ ئه‌وه‌ی سه‌ره‌وه کورته‌یه‌ک بوو له سه‌ر به‌شێکی که‌م له شاعیران کۆن و کلاسیک که به زاراوه‌ی کوردی خواروو شێعریان هۆنیوه‌ته‌وه‌و خزمه‌تێکی گه‌وره‌یان به وێژه‌ی کوردی خواروو کردووه که بیگومان کاری هه‌ریه‌ک له‌و شاعیرانه باسێکی جیا هه‌ڵده‌گرێ که هیوادارم بتوانین له داهاتوودا پتر له سه‌ریان بنوسین به باشی ئاوڕ له به‌رهه‌مه جوانه‌کانیان بده‌ینه‌وه.
ڵێره دا چه‌ند نمۆنه‌یه‌ک له شێعری به‌شێکیان دێنینه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی خۆینه‌رانی خۆشه‌ویسی کورد به تایبه‌ت لاوان له گه‌ڵ شێعره‌کانیان دا ئاشنایه‌تی په‌یدا بکه‌ن.
بالوولی ماهی (219 کۆچی):
بالوول زاتێوه‌ن زاتی یه‌کدانه
عامیان ماچان بالوول دێوانه
کێ دی دێوانه وه‌ی ته‌ور دانابۆ
مه‌ر که‌ونه مه‌یدان گه‌ردوون رانابۆ
یان ده‌ڵێ:
ئه‌ز به‌هلووله نان جه ڕووی زه‌مینێ
چار فریشتانم چاکه‌ر که‌رینێ
نجوومم، صاڵح، ڕه‌جه‌بم بینێ
چه‌نی لوڕه بیم جه ماو حه‌فتینێ
بابه سه‌رهه‌نگی ده‌وان (324 کۆچی):
سه‌رهه‌نگ ده‌وان سه‌رهه‌نگ ده‌وان
ئه‌ز که نامه‌مه‌ن سه‌رهه‌نگ ده‌وان
چه‌نه‌ی ئێرمانان مه‌گێڵم هه‌ردان
مه‌کۆشم په‌ری ئایین کوردان
یان ده‌ڵێ:
حه‌فتم سه‌رخێڵه‌ن حه‌فتم سه‌ر خێڵه‌ن
جه ئاسماندا حه‌فتم سه‌ر خێڵه‌ن
هه‌ر یه‌ک وه‌ڕه‌نگێ نه گه‌شت و گێڵه‌ن
هه‌ر یه‌ک په‌ی کارێ ئاواره و وێڵه‌ن
بابه تاهیری هه‌مه‌دانی (309-450 کۆچی):
دڵی دیرووم ز عشقت گیج و ویجه
مووژه به‌ر هه‌م زه‌نوم خونابه ڕیجه
دل عاشق بسان چووب ته‌ڕ بی
سه‌ری سوجه سه‌ری خونابه ڕیجه
یان ده‌ڵێ:
دلوم مه‌یل گوڵ و باغ ته دیره
سه‌راسه‌ر سینه‌ئوم داغ ته دیره
بشوم ئالاله جاران دڵ که‌رووم شاد
دیوم کالاله هه‌م داغ ته دیره
یان ده‌ڵێ:
خودایه وا کیان شوم وا کیان شوم
مۆ که بی ده‌ست و پایوم وا کیان شوم
هه‌مه ئه‌ز ده‌ر برانوو وه‌ر توو ئایوم
تو گه‌ر ئه‌ز ده‌ر بروونی وا کیان شوم
بێسارانی (1053-1140کۆچی):
چراغ نه دڵه‌ن چراغ نه دڵه‌ن
هه‌ر که‌س غه‌ریبه‌ن هه‌ر داغ نه دڵه‌ن
دڵه‌ی غه‌ریبان چون په‌ڕه‌ی گوڵه‌ن
گوڵ خار تیش نیش و خه‌یلێ موشکڵه‌ن
گوڵ ئه‌ر بنیشۆش خارێ نه ڕوخسار
جه زه‌خم ئه‌و خار زایف مه‌بوو زار
غه‌ریب ئه‌ر په‌نه‌ش بواچان سه‌ردێ
هه‌ر سه‌ردێ پرێش مه‌بوو به گه‌ردێ
دڵه‌ی غه‌ریبان مسلیی گوڵ دارۆ
کافر ئه‌و که‌سه‌ن غه‌ریب ئازارۆ
موڵک غه‌ریبین بێ حه‌ساو دیه‌ن
داغ غه‌ریبین جه حه‌د به‌ر شیه‌ن
هه‌ر که‌س مه‌که‌رۆ غه‌ریبنه‌وازی
بێ شک خوداوه‌ند لێش مه‌بوو ڕازی
هه‌رکه‌س مه‌گێرۆ غه‌ریبان عززه‌ت
په‌ی وێش مه‌سازو جایی نه جه‌ننه‌ت
خانا قوبادی (1083-1168 کۆچی):
ڕاسته مه‌واچان فارسی شه‌که‌ره‌ن
کوردی جه فارسی به‌ل شیرینته‌ره‌ن
یه‌ی چیش؟ نه ده‌وران ئی دونیای به‌دکێش
مه‌علومه‌ن هه‌رکه‌س به زوبان وێش
مه‌علومه‌ن هه‌ر که‌س به هه‌ر زبانێ
بوواچۆ نه‌زمێ جه هه‌ر مه‌کانێ
وێنه‌ی عه‌رووسان زیبایی موشکچین
مه‌که‌رۆش جه حوسن عیباره‌ت شیرین
خاریج جه معنی نه‌بوو مه‌زموونه‌ش
گۆیا بۆ چون شعر جایی مه‌وزوونه‌ش
جه‌لای خێره‌دمه‌ند دڵپه‌سه‌ند مه‌بۆ
شیرینته‌ر جه شه‌هد شیره‌ی قه‌ند مه‌بۆ
جه عه‌رسه‌ی دونیا دوون به‌دفه‌رجام
به ده‌ستوور نه‌زم نظامی مه‌قام
به له‌فظ کوردی کوردستان ته‌مام
پێش بوان مه‌حظووظ باقی و السلام
سه‌ید یاقووب ماهیده‌شتی (1229-1292):
دڵه دامه‌نی دڵه دامه‌نی
هه‌ی دڵ گیروه‌رده‌ی حه‌ڵقه‌ی دامه‌نی
هه‌ر کام مه‌وینی هه‌ر ناکامه‌نی
هه‌ر کار مه‌که‌ری هه‌ر به‌دنامه‌نی
من هه‌ر ده‌واکه‌م تو هه‌ر زامه‌نی
تو تاکه‌ی نه فکر سه‌ودای خامه‌نی
یان ده‌ڵێ:
شیرین مه‌وینی حه‌سره‌ت باریته‌ن
ته‌ڵخی مه‌وینی شین و زاریته‌ن
ژست و زیبایی بێ قه‌راریته‌ن
په‌س تۆ چ ده‌رمان ده‌رد کاریته‌ن
من هه‌ر ده‌واکه‌م تو هه‌ر زامه‌نی
تو تاکه‌ی نه فکر سه‌ودای خامه‌نی
مه‌وله‌وی (1221-1300 کۆچی)
نازک ته‌داره‌ک فه‌سڵی وه‌هاران
شیرین ئارایش هه‌رده و کۆساران
گوڵ چون ڕووی ئازیز نه‌زاکه‌ت پۆشان
وه‌فراوان چون سه‌یل دیده‌ی من جۆشان
مدیان گوڵاڵان نه پای ده‌ربه‌ندان
ئه‌و یه‌کتر وێنه‌ی ئاره‌زوومه‌ندان
چ خاس خاس شنیۆ نه ئێواراندا
سه‌وره وه ڕووی خاک جه‌رگه‌ی یاراندا
بوین ڕه‌عشه‌ی وه‌جد دڵه‌ی پاکشان
عه‌یان نه شنیای سه‌وزه‌ی خاکشان
جه‌ی گۆشه خاسته‌ر نییه‌ن مه‌سکه‌نێ
ساقی گیان! ئامان خومار ئه‌شکه‌نێ!
هۆرێزه سوبحه‌ن دڵ تازه خاوه‌ن
شنۆی پای کاوه‌ن گۆشه‌ی سه‌راوه‌ن
سه‌وزه‌ی خاک پاک یاران هام فه‌رد
فره‌مان وه فه‌رش به‌زم دێمان که‌رد
که‌و سه‌وزه‌ی ئێمه‌یچ نه کام هه‌ردی بۆ
وه فه‌رش مه‌جلیس کام هام فه‌ردێ بۆ
شاعیرانی هاوچه‌رخی کوردی خواروو
شاعیرانی ئه‌وڕۆی باشوری رۆژهه‌ڵاتی کوردستان عاشقانه ده‌نووسن وهونه‌رمه‌ندانه به‌رهه‌مه‌کانیان ده‌خوڵقێنن. شێعره‌کانیان له که‌ش و هه‌وایه‌کی تازه دا دێنه نوساندن. به جۆرێک که خه‌ڵک به گشتی و چینی رۆشنبیرو خوێنده‌وار به تایبه‌تی بوونه‌ته هۆگری به‌رهه‌مه‌کانیان.
ئه‌گه‌ر هه‌تا دۆێنی شێعره‌کانی شاکه‌و خان مه‌نسور، سه‌ی یه‌عقوب، شامی کرماشانی وێردی سه‌ر زمانی خه‌ڵکی تینووی ئه‌ده‌بیات بوون. ئه‌وا ئه‌وڕۆ په‌رته‌و کرماشانی، سه‌عید ئه‌باده‌تیان، جه‌لیل ئاهه‌نگه‌ر نژاد، ڕه‌زا جه‌مشیدی، ڕه‌زا موزونی، ناهید موحه‌مه‌دی، ئه‌لی ئوڵفه‌تی، که‌ره‌م ڕه‌زا که‌رمی، په‌رویز به‌نه‌فشی، فه‌رشید یوسفی، ئه‌مین گوجه‌ری، که‌یومه‌رس عه‌باسی قه‌سری، ئه‌لیره‌زا یاقوبی، ماوه‌ش سڵیمانپور، په‌ریوه‌ش مه‌لکشاهی، ئه‌حمه‌د عه‌زیزی، ئه‌سه‌د چراغی وکاوه خوسره‌وی و فره‌ی تر هاتونه‌ته مه‌یدان و به خوێندنه‌وه‌ی قۆڵی خۆیان له سه‌ر ئه‌ده‌بیاتی جیهان و ئیران، بزووتنه‌وه‌یه‌کی تازه‌ی ئه‌ده‌بیان ده‌ست پێ کردووه و پرۆسه‌یه‌کی گه‌وره‌ی شێعرییان وه‌رێ خستووه.ئه‌م بزووتنه‌وه ئه‌ده‌بیه له مێژووی وێژه‌ی کوردی خواروو دا بێ وێنه‌یه.
ده‌بێ بڵێم که شێعری کوردی خواروو رۆژ له دوای رۆژ له گه‌شه‌سه‌ندن دایه له گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که‌وتووه‌ته به‌ر هێرشی فیکری، فه‌رهه‌نگی وزمانی فه‌رمی وڵاتی نێوخۆ. ئه‌و به‌شه له شاعێرانی وڵاته‌که‌مان به نوسین و بڵاو کردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه به نرخه‌کانی خۆیان سه‌رنجی ئه‌ویندارانی تینووی شێعری کوردییان بۆ لای خۆیان ڕا کێشاوه.
جێگای باسه ئه‌م ڕه‌وته ئه‌ده‌بیه له نێو چینی خوێنده‌وار به تایبه‌ت خوێندکارانی کورد له زانکۆه‌کانی ئێران ده‌نگدانه‌وه‌ی باشی په‌یدا کردووه،به جۆرێک که زۆریک له خوێندکاران ئه‌ورۆ بڕوانامه‌ی خوێندنه‌کانیان له سه‌ر زمان،فه‌رهه‌نگ وئه‌ده‌بی کوردی ده‌نوسن.ئه‌وان ده‌یانه‌وێ به‌و کاره‌یان ببنه‌وه خاوه‌نی ناسنامه‌ی بۆمی و نژادی خۆیان.
شاعێرانی لاو وه‌ک خواستێکی ده‌روونی کۆمه‌ڵایه‌تی چاو له‌و پرۆسه شێعریه ده‌که‌ن و به بێ باڵپشتی مادی و مه‌عنه‌وی هیچ که‌س و لایه‌نێک، کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی پیک دێنن وبه‌رهه‌مه‌کانی خۆیان چاپ و بڵاو ده‌که‌نه‌وه. به‌ڵام به داخه‌وه گۆڤارو رۆژنامه‌و کتێبخانه ناوخۆییه‌کان له کرماشان و ئیلام تا ئێستا ده‌ستی یارمه‌تی و پشتیوانیان بۆ درێژ نه‌کردوون، تاکوو زیاتر به کاره‌کانیان دڵگه‌رمتر بن. ئه‌وان ناچار ده‌بن له سه‌ر حیسابی خۆیان به‌رهه‌مه‌کانیان چاپ و بڵاو بکه‌نه‌وه‌و بۆ خۆشیان به سه‌ر خوێنه‌راندا دابه‌شیان که‌ن.
شێعری شاعرانی کوردی خواروو به ده‌ر له ئارمان، ئاتوفه، هه‌ست، هیزر و په‌یامی ئینسانی نیه و نێوه‌رۆکی شعره‌کانیان پڕه له خوڕه‌ی هه‌ستی خاوێن و گوزارش له دیارده جۆراو جۆره‌کانی نێو کۆمه‌ڵگاو دونیایی ئه‌ورۆی ده‌کات.
په‌رته‌و کرماشانی شاعیری ناوداری کرماشان که له نیو خه‌ڵک دا به شاعیری شێعری غه‌زه‌ڵ به ناوبانگه به شێعری (ئه‌رمه‌نی) ناوبانگی ده‌رکرد و بوو به خۆشه‌ویستی کۆری مه‌ستان و ئه‌ویندارانی وێڵی باده‌و جوانی. په‌رته‌و به ڕاده‌یه‌ک زمان خۆش و ڕه‌وان بێژه که خوێنه‌ر به جارێک گیروده و شه‌یدای شێعره‌کانی ده‌بێ و وه‌ک گۆرانی له به‌ریان ده‌که‌ن. په‌رته‌و دیوانێکی چاپ و بڵاو بووه‌ته‌وه به ناوی (کوچه باغیها).
په‌رته‌و له شێعره‌کانی دا په‌نا ده‌باته به‌ر باده‌و سه‌رمه‌ستان و باری ده‌روونی خۆی هه‌ڵده‌رێژی وخه‌فه‌ت وکوڵی گریان له دڵ ودیده ده‌تارێنێ. په‌رته‌و میلکانی خۆی کرماشانی خۆش ده‌وێ و حه‌ز ناکا به هیچ شێوه‌یه‌ک وێران بێ. ئه‌و پێی وایه به بێ کرماشان جێگایه‌کی دیکه شک نابات بیکات به ماڵ بۆ خۆی و شێعره‌کانی. په‌رته‌و ناتوانێ به دوور له چاوه‌کانی ئه‌رمه‌نی شێعر بڵێ، ئاخر ئه‌رمه‌نیه‌که‌ی ئه‌و له کرماشانه ، بۆیه ده‌ڵێ:
کرماشان دیار عشقه خاپوری نه‌که‌ین
خه‌ڕگ کوره بنیشم خاک و ئاوم هه‌ر یه‌سه
جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنه‌ژاد وه‌ک یه‌کێک له شاعێرانی دیاری ئه‌م ره‌وته ئه‌ده‌بیه، به نوسینی دوو کۆمه‌ڵه شێعر به زاراوه‌ی شێرینی که‌ڵهۆڕی به ناوه‌کانی (نه‌رمه‌واران) و (ته‌مته‌مه‌لیولان) ، ئه‌و گومانه‌مان لا ناهیڵێ که کوردیی خواروویش وه‌ک هه‌ر یه‌ک له زاراوه‌کانی تری کوردی ده‌کرێ ببێته زمانی شێعرو نوسین.
ئاهه‌نگه‌رنژاد له شێعرکانی دا زاراوه‌ی دایکی خۆی ده‌کاته ئه‌ستێره‌و دابه‌شی ده‌کا به سه‌ر ئه‌ویندارانی شێعری کوردی که‌ڵهۆڕی و به‌و جۆره ماڵه‌کانمان سه‌ر سه‌وز ده‌کات.
وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌ڵێ:
ئه‌گه‌ر هه‌ساره به‌ش بکه‌ی له ماڵ هه‌رچی ئاشقه
له ژیر باڵ ئاسمان هه‌میشه سه‌ر سه‌وزه ماڵمان
عه‌لی ئوڵفه‌تی به نوسینی کۆمه‌ڵه شێعری گه‌رمه شین توانی ئه‌وه‌نده‌ی تر سه‌رنجی خه‌ڵک بۆ لای زاراوه‌ی کوردی خواروو راکێشێ. شێعره‌کانی نێو ئه‌م دیوانه به شێوه‌ی کلاسیک نوسراون.
ئوڵفه‌تی ده‌ڵێ:
له نێو شاعیرانی کوردی باشووری که‌متر کار له سه‌ر شێعری تازه ده‌کرێ.
یان ده‌ڵێ:
ئه‌ده‌بیات بۆ من وه‌ک ئه‌رکێکی ئینسانیه و ده‌بێ له خزمه‌تی خه‌ڵک دابێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌و رێگایه‌وه خه‌ڵک عاشقی زمانه‌که‌ی خۆیان بن.
ئوڵفه‌تی ده‌ڵێ:
گه‌رمه‌شین دیاریێکه بۆ ژنان پیاوانی ئێڵ، بۆ خه‌م و شادیه‌کان، بۆ ڕابردوو داهاتووم. بۆ داهاتووێک که زۆر سڵاوی لێ ده‌که‌م. من رابردووم خۆش ده‌وێ له به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌واوکه‌ری داهاتۆمه.
ئوڵفه‌تی له ئه‌ده‌بیات دا حه‌زی له ڕاستیه. وه‌ک خۆی ده‌ڵێ له به‌ر نا مێهره‌بانی رووی له ئه‌ده‌بیات کردووه و شێعر به تایبه‌تی و ئه‌ده‌بیات به گشتی به وڵاتی هزری خۆی ده‌زانێ.
سه‌عید عه‌باده‌تیان به دوو شێوه ده‌نووسێ: شێعری کلاسیک و شێعری نوێ.
عه‌باده‌تیان ده‌ڵێ:
من زاده‌ی شێعرم. له نێو شێعرو له بیرچۆونه‌وه دا نازانم ملوانکه‌ی گه‌رده‌نی کام په‌ریزاده‌م دزیوه که‌وا سزای کۆچیان به سه‌ردا سه‌پاندووم. ئه‌و هه‌روه‌ها ده‌ڵێ. وڵاتی من زمانی منه. وڵاتێک که ئاوێته‌ی ده‌ردوو شادیه.
ڕه‌زا جه‌مشیدی شاعیری خه‌یاڵناسک یه‌کێکی دیکه له شاعیره هه‌ڵسۆڕ و به‌رچاوه‌کانی نێو ئه‌م ڕه‌وته تازه‌یه‌یی شێعری کوردی خوارووه. ناوبراو تا ئێستا سێ کۆمه‌ڵه شێعری به زاراوه‌ی کوردی که‌ڵهۆڕی چاپ و بڵاو بوه‌ته‌وه. ره‌زا جه‌مشێدی زۆر ساده شێعر ده‌نوسێ به‌ڵام شێعره‌کان پڕن له واتای جوانی هونه‌رمه‌ندانه. ئه‌و له شێعره‌کانی دا هه‌رده‌م چاوه‌شاره‌کی له گه‌ڵ ئاسمان، مانگ، خۆر و ئه‌ستیره دا ده‌کات و به‌و زمانه له گه‌ڵ دوڵبه‌ره‌که‌ی خۆی ڕازوو نیاز ده‌کات و له سه‌یرانه‌که‌ی سه‌ر سراو و له گه‌ڵ کێژه چاو شینه‌که‌ی ده‌شتی زه‌هاو ژوان ده‌به‌ستێ.
کاوه خوسره‌وی شاعیری لاو به دوور له زێدو مه‌کانی خۆی به زاراوه‌ی شیرینی که‌ڵهۆری شێعر ده‌ڵێ. جێگای باسه ناوبراو کۆمه‌ڵه شێعرێکی چاپ وبڵاو بوه‌ته‌وه به ناوی وڵات. کاوه یه‌کێک له‌و شاعیرانه‌یه که زۆر زوو ده‌ستی دایه نوسینی شێعری نوێ به زاراوه‌ی که‌ڵهۆڕی. له شێعره‌کانی دا ده‌ردی دووری و خۆزگه‌ی گه‌ڕانه‌وه بۆ زێد و نیستمان و هه‌روه‌ها جۆرێک له به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی له سه‌نگه‌ری ئازادی دا دژ به داگیرکه‌رانی وڵاته‌که‌ی به دی ده‌کرێ.
شێعری هاوچه‌رخی کوردی خواروو له گه‌ڵ دونیایه‌کی تازه رووبه‌رووبووه‌ته‌وه.دونیا
بۆ ئه‌وه‌ی تاراده‌یه‌ک به فه‌زای هه‌ست و خه‌یاڵی شاعیرانی ئه‌وڕۆی کوردی خواروو ئاشنا بین، به پیویستی ده‌زانم چه‌ند نمۆنه‌یه‌ک له شێعره‌کانیان بخه‌مه به‌ر دیده‌ی خوینه‌رانی خۆشه‌ویست.
بوومه خڕ چه‌وه‌یلد!
په‌ڕته‌و کرماشانی
بڕشن دواره بڕشن، ساقی دڵم که‌واوه!
شیتم که تا نه‌زانم! زانستم عه‌زاوه!
بڕشن دڵت خوه‌ش بو! ساقی ئه‌گه‌ر مردیمه
که‌س گیان وه‌ده‌ر نیه‌وه‌یدن، له‌ی ساڵ ناسه‌واوه
کوڵیامه‌و برشیامه، ئی ده‌رده که‌س نیه‌زانی
ئه‌شکم له تاو دیورید، هه‌م ئاگره هه‌م ئاوه
گوونا وه‌ژیر زوڵفد، بیلا بکه‌ی خوه‌رئاوا
بوومه خڕ چه‌ویلد! جاری چ وه‌خت خاوه!
ده‌ردم که‌س نیه‌زانی، داخ له بیکه‌سی وه خوه‌م
ته‌نیا چیو بکیشم، ئی گشته نا حه‌ساوه
ئیوشم دڵم هه‌لاکه، تا ده‌س بنه‌یده تالان
ئیوشی حه‌یاکه په‌رته‌و! ده‌س له‌ی قسه‌یله لاوه!
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
نازار ئاسمان که‌و
ڕه‌زا جه‌مشیدی
ترسم دواره بوده چه‌و، بیلا شه‌ویش بچوده خه‌و
نازدار ئاسمان که‌و، ئیمشه‌و ئه‌ڕای چه چید‌نه‌و
ده‌ردد وه گیان مانگ و خوه‌ر، یه‌ی ڕوژ نه‌چیدن بی خه‌وه‌ر
هه‌رچی توای وه بان سه‌ر،هه‌رچی توای وه بان چه‌و
ماڵ تو هاله ئاسمان، ئه‌ولاتره‌گ وه که‌شکه‌شان
بویشه خودا بیلیده‌مان، وه سای چه‌وه‌یل کاڵده‌و
هه‌م پرشه پرش نورده، له خوه‌ر شنه‌فتم سویرده
تو بویش کی پا خه‌سورده، تا گه‌ر قژی هه‌ڵکه‌نمه‌و
تا له‌ی هه‌نازه تیه‌ده بان، خه‌وه‌ر ره‌سیده ئاسمان
مانگ و خوه‌رو هه‌ساره‌گان، چن تا خوه‌یان بشارنه‌و
سه‌ر گوڵ دار بایه‌مه‌ی، تو نه فره‌ید‌و نه که‌می
ئه‌زیز خاسه‌گه‌ی خوه‌می، چه بود ئه‌گه‌ر بووه‌یده‌مه‌و
یه هه‌مگه گوڵ ها باوشد، یانه خودا دایه به‌شت
قسه‌یل خاس و خوه‌ش خوه‌شید، دواره چرچگانه‌مه‌و
بیل شان بیه‌م وه شان خوه‌د، بویشیدن وه زوان خووه‌د
وه گیان خوه‌م وه گیان خووه‌د، سفره‌ی دڵم وه‌لاد خه‌مه‌و
سه‌یران سه‌ر سراو تونی، شیرینه‌گه‌ی په‌ڕاوو تونی
چه‌و که‌وه‌گه‌ی زه‌هاو تونی، ئه‌سپه‌ن ئه‌ڕای باڵات که‌مه‌و
هه‌نار خاون کاره‌گه‌م، سه‌ول باوه یاره‌گه‌م
داوود که‌و سواره‌گه‌م، نه‌زریگ بیاتیای خووه‌زه‌و
به‌و ئی گوڵه‌یله وابکه، وه‌هاری‌تر وه پا بکه
ئه‌ی خوه‌ره جاوه جا بکه، ره‌ووژو بکه تیریکه شه‌و
پر له خوسه‌یل که‌و که‌وم، سییه‌یلکی شه‌وم
گلاره راسته‌گه‌ی چه‌وم، که‌ی دی دواره تیه‌یده‌نه‌و
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
واران
عه‌لی ئوڵفه‌تی
بوار واران له ماڵان گه‌رمه‌شینه
سوارو سه‌ر سیواران وه‌یره چینه
ده‌وار ئه‌ل دامه تا دوشمن نه‌زانی
له سه‌ر گونای نه‌مامان گوول خوینه
خودا هاوا له ده‌س ئی ئاسمانه
له پرشه‌ی خوین گه‌ڵای داران ڕه‌نگینه
هه‌زار خه‌رمان له گیس بریاگه لیره
چمان مه‌رگ ئه‌زیز بیستیونه
بوار واران هه‌لاجم هه‌ر خوه‌دی خوه‌د
هه‌ر خوه‌دی زانی چ ده‌ردی هاله سینه
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
شه‌وه‌یل نه‌و
جه‌لیل ئاهنگرنژاد
شه‌ویل ئیره بیله جی هه‌ساره به‌و بچیمنه‌و
سه‌حه‌ر له ئی وڵاته ده‌ی ئشاره به‌و بچیمنه‌و
چه‌نیگه ها له شونمان چه‌ویل کاڵ عاشقیگ
گلاره‌که‌م، گلاره‌گه‌م،گلاره به‌و بچیمنه‌و
ئڕا یه‌ک دواره شیشه‌گان ده‌روه‌چ دڵد
نه‌پووشی وه تووزو ته‌م په‌ژاره،به‌و بچیمنه‌و
له ئیره پایز ئاخری تمام ڕوژه‌کان کوشی
ره‌فیق ئه‌و وڵاته هه‌ر وه‌هاره به‌و بچیمنه‌و
ئه‌را یه‌گ شه‌ویل نه‌وو له بانیان توو پا بنه‌ی
تمام جاده‌گان چڕن، دواره به‌و بچیمنه‌و
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
سه‌عید ئه‌باده‌تیان
هه‌نای
هه‌ساره‌ی هه‌ڵای
یه‌کی زای
هه‌نای هه‌ساره‌ی ئاوا بود
یه‌کی مری
وه ئه‌و هه‌ساره که له دویر دویر
گاجار مرید
گاجار ترویسکه‌ی بێ نز دیری
ئه‌وه منم
نه مردمه
نه ژیه‌م
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
په‌ریوه‌ش مه‌لکشاهی
له هوز بی که‌سه‌یل بی نیازم
فه‌ڵه‌ک داخ فره‌یی کرده جیازم
تونی نازم نه‌کیشایدو چمانی
له گشت لاوه که ساده کار نازم
گلاراو کردموو نیه‌گری ستارم
توام چوی هه‌‌ور پایز بوارم
من داره سه‌وزه‌گه‌ی باغ غه‌مت بیوم
له بی ئاوی سزانی به‌رگ و بارم
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
مه‌هوه‌ش سڵیمانپوور
له‌ی ماڵ چووڵ بێ ده‌نگه، ته‌نیا مه‌نیده داڵگه!
وه به‌رزی هه‌ساره‌گان گه‌ورا مه‌نیده داڵگه!
هه‌نای چه‌وم که‌فیدنه نویر پڕ له حه‌سره‌تد
ئویشم له هه‌رچی خوزیه وه جا مه‌نیده داڵگه!
له ئی غه‌ریبی شه‌وه فره په‌شیوو دوینمه‌د
له شاره‌گه‌ی په‌ژاره هه‌م ئه‌ڕا مه‌نیده داڵگه!
ئاگر وه گیانه‌گه‌م مه‌نه! دی که‌م له ته‌نیایی بناڵ!
شایه‌د له حوزوور ئاسمان وه جامه‌نیده داڵگه
خه‌م و خوسه له کو تیوه‌نی پشت خه‌یاڵد بشکنی!
وینه په‌ڕاوو بیستوین وه پا مه‌نیده داڵگه!
گوله‌م گوله‌م خوسه‌یلمان تیدن وه پاپوس دڵد!
له ئی که‌ویرو سه‌ختیه ده‌ریا مه‌نیده داڵگه!
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
شیعرێکی شاعیر ئه‌سه‌د چڕاغی:
ئه‌گه‌ر هه‌زار ساڵ سه‌رگه‌ردانم که‌ی
سه‌رگه‌ردان به‌ڕ بیاوانم که‌ی
وه کرده‌ی خوه‌م په‌شیمانم که‌ی
ڕوژ له شوون ڕوژ په‌ریشانم که‌ی
دڵم بشکنی دڵ گرانم که‌ی
بێ ماوا و مه‌نزڵ بی مه‌کانم که‌ی
زڵم له لیم بکه‌ی مختاج نانم که‌ی
جوور زه‌ویله‌رزه ژیربانم که‌ی
شکنجه‌م بکه‌ی تیروارانم که‌ی
مه‌حاڵه دڵسه‌رد وه کوردستانم که‌ی
،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
دیوره‌ووڵاتی
کاوه خوسره‌وی
دیوره‌ووڵاتی
ده‌ردێکه بێده‌رمان،
خه‌مێکه بێپایان.
من له به‌ین ئی ده‌رده و خه‌مه،
مه‌لێکم بێباڵ،
ئنسانێکم بێ ناو،
هاوارێکم بێ ده‌نگ،
کانییکم بێ ئاو.
هیوادارم، خه‌ڵکانی شاره‌زا و به توانا له بواری زمان و ئه‌ده‌بیاتی کوردی خواروو، لێکوڵینه‌وه‌ی قوڵتر و هه‌مه‌لایه‌نه‌تر له‌و باره‌یه‌وه بکه‌ن. لێکوڵینه‌وه له سه‌ر شیعری خوارنگ، ته‌نیا سود به ئه‌ده‌بیاتی ئه‌و ناوچانه ناگه‌یه‌نێ به‌ڵکو خزمه‌تێکه به ئه‌ده‌بی ته‌واوی کوردستان و مرۆڤایه‌تی.
سه‌رچاوه‌کان:
شامی کرماشانی، چه‌پکێ گوڵ
سه‌دیق سهفیزاده بۆره‌که‌یی، مێژووی وێژه‌ی کوردی (به‌رگی یه‌ک و دوو)
شێخ عبدالمؤمنی مه‌ردۆخی (کۆکه‌ره‌وه) و ئه‌نوه‌ر سوڵتانی (ساخکه‌ره‌وه)، که‌شکۆڵه شیعری شیعری گۆرانی
جلیل ئاهنگرنژاد، ته‌مته‌مه‌لیولان
عه‌لی ئوڵفه‌تی، گه‌رمه‌شین
علیرضا خان، شعر کردی رکرت یا حرکت
//////////////////////////
سڵام یاران عەزیز.
جەژن خاونکار لە گشت پیروز بوود.
وە ئاگادارییتان ڕەسنم کە ئێوارەێ ڕۆژ شەممە، لە بەرنامەێ زندە لە کاناڵ تیشک تیڤی وە بەشداری تلفوونی لە لاێەن حسین خەلیفە وە جمال جوانمیری لە سەر یارسان و جەژن خاونکار بەرنامەێک تاییبەت لە ساعەت ١٧.٠٠ وە وەخت ئۆروپاێ ناوەڕاس پێشکەشتان کریەت. ئۆمێد خۆازم لەی بەرنامە زندە کە وە مۆدەت ١ ساعەت وەڕیوە چۆت وە پرسیار، پێشنەهاد کردن بەشدار ئی بەرنامە بیین.
بەشدارییتان جێ شانازییە.
حۆرمەتم قەبوول بکەن.
جمال جوانمیریلە نروێژ
/////////////////////////
کسب 3 مدال طلای جهانی توسط کونگ فو کاران کردستانی
تاريخ: ۱۳۹۰/۸/۲۲
کردپرس: ورزشکاران کردستان 3 مدال طلای رقابتهای جهانی کونگ فو را برای تیم ملی کشور بدست آوردند.
به گزارش خبرنگار کردپرس رقابتهای کونگ فو بزرگسالان قهرمانی جهان با شرکت 43 کشور دنیا طی روزهای 18 لغایت 20 آبان ماه جاری در شیراز برگزار شد و تیم ملی کونگ فو ایران با کسب 8 مدال طلا با اقتدار در جایگاه اول این رقابتها قرار گرفت.
افشین شیخ احمدی، امیررضا فیضی و حسین کرمی 3 کونگ فوکار کردستانی در قالب تیم ملی کشور به ترتیب در اوزان 72-85 و وزن آزاد مدال طلای این دوره از مسابقات را به دست آوردند.
همچنین 2 ورزشکار ایلامی نیز در قالب تیم ملی به نامهای قاسم شاه کرم و محمد صادق شعبانی در اوزان اول و دوم 2 مدال طلای ارزشمند این دوره از رقابتهای جهانی را کسب کردند.
5 وزشکار کُرد کشور با کسب 5 مدال طلا، افتخاری ماندگار را برای ورزش کشور و استانهای کردستان و ایلام به ارمغان آوردند.
گفتنی است باقر محمدی مربی کردستانی و سعید شعبانی مربی ایلامی دو مربی توانمند کشور به عنوان مربیان تیم ملی کونگ فو ایران در این قهرمانی نقش بسزایی داشتند.
تاريخ: ۱۳۹۰/۸/۲۲
کردپرس: ورزشکاران کردستان 3 مدال طلای رقابتهای جهانی کونگ فو را برای تیم ملی کشور بدست آوردند.
به گزارش خبرنگار کردپرس رقابتهای کونگ فو بزرگسالان قهرمانی جهان با شرکت 43 کشور دنیا طی روزهای 18 لغایت 20 آبان ماه جاری در شیراز برگزار شد و تیم ملی کونگ فو ایران با کسب 8 مدال طلا با اقتدار در جایگاه اول این رقابتها قرار گرفت.
افشین شیخ احمدی، امیررضا فیضی و حسین کرمی 3 کونگ فوکار کردستانی در قالب تیم ملی کشور به ترتیب در اوزان 72-85 و وزن آزاد مدال طلای این دوره از مسابقات را به دست آوردند.
همچنین 2 ورزشکار ایلامی نیز در قالب تیم ملی به نامهای قاسم شاه کرم و محمد صادق شعبانی در اوزان اول و دوم 2 مدال طلای ارزشمند این دوره از رقابتهای جهانی را کسب کردند.
5 وزشکار کُرد کشور با کسب 5 مدال طلا، افتخاری ماندگار را برای ورزش کشور و استانهای کردستان و ایلام به ارمغان آوردند.
گفتنی است باقر محمدی مربی کردستانی و سعید شعبانی مربی ایلامی دو مربی توانمند کشور به عنوان مربیان تیم ملی کونگ فو ایران در این قهرمانی نقش بسزایی داشتند.
/////////////////////////////
لاوه لاوه
رووڵه تو وەچگەی پەڵەنگ و شێـری
ده وێنـــەی هــەردگ فريه دەلێــری
هانای وەچگه شێر، شێرەگەی زەردمڕووڵــەی ڕووژ تەنگ، جەنگ و نەبەردم
ئی سەرزەمينه، چەمەڕێ تونه
وڵات ويرانــەس وەختێ بێ تونه
تا ڕووژ مـــردن خاكـــت بپـــەرەس
تووزێ دەی خاكه هەرگز نەيت ده دەس
ڕووڵه وريا بوو، سەواد يای بگر
ئەر برات كوشيا، تو بای جای بگر
ڕووڵه قەڵەمت دەجی شمشێره
نيشێ ده وێنەی چەنگاڵ شێره
مەشخ و سەرمەشخت، نام نيشتمان
نيشــتمانەگـــــەی عەزيزتـــر ده گيــــان
ئيـــــلام – ۱۳۷۸
ئيـــــرەج خاڵســــی
//////////////////////
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر