( گیلان غرب مرکز کنونی کلهور بزرگ )گیلانغرب، یکی از شهرستانهای واقع در غرب استان کرمانشاه است ساکنین گیلان غرب همگی کورد و از ایل کلهر بزرگترین ایل کوردستان می‌باشند.
این شهرستان متشکل از دو بخش گواور و مرکزی، دو شهر گیلان غرب و سرمست، ۶ دهستان و ۲۰۲روستاست که هم اکنون ۱۹۴ روستای آن دارای سکنه‌است. با شرایط آب و هوایی و وجود تپه‌های باستانی که به فراوانی در اطراف شهر یافت می‌شوند و وجود بوته‌های مقدس مورت، تفرجگاهای طبیعی و... می‌توان گیلان غرب را دارای تاریخی برجسته در اعماق باستان و با رویدادهای گوناگون در تاریخ معاصر دانست. گیلان غرب در ایران بعنوان دومین شهر مقاوم کشور شناخته شده‌است. لقب دومین شهر مقاوم کشور ایران به سبب مقاومت مردم گیلان غرب درسال ۱۳۵۹ در مقابل حمله ارتش عراق، از جانب آیت الله خامنه‌ای به این شهر اختصاص داده شده‌است.بیشترین معادن قیر طبیعی ایران در گیلان غرب است.
گیلان غرب از قطبهای مهم ادبی و جایگاه ادبیان نامدار در عرصه فعالیتهای ادبی کُردی کلهری در استان کرمانشاه و ایلام می‌باشد. موقعیت جغرافیایی
گیلان غرب در طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۵۵ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۷ دقیقه یکی از شهرستانهای واقع در غرب استان کرمانشاه‌است. عرض شمالی و درجه و دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ واقع شده‌است. از طرف شمال به سرپل ذهاب و کرند، از مشرق به اسلام آباد و شیروان چرداول، از طرف جنوب به ایوان غرب، سومار، مندلی و در مغرب آن نفت شهر و قصر شیرین واقع شده‌است. فاصله گیلانغرب تا تهران ۷۰۰ کیلومتر، تا مرکز استان ۱۴۰ کیلومتر، تا شهرستان اسلام آباد ۹۰ کیلومتر، با شهرستان قصر شیرین ۵۲ کیلومتر، با سر پل ذهاب ۵۰ کیلومتر، با مرکز استان ایلام ۱۲۰ کیلومتر و با خانقین ۷۸ کیلومتر می‌باش
رای وجه تسمیه نام گیلان نمی‌توان تاریخ دقیقی را ذکر کرد اما آنچان که از آنالیز اسناد تاریخی و شواهد منطقه بدست آمده نام گیلان به دیرباز بر می‌گردد.
شایعاتی عامیانه که در مابین عده‌ای از مردم منطقه رواج دارد اینگونه‌است که نامگذاری این ناحیه به زمان حاکمیت پهلوی بر ایران باز میگرداند که گویا نام قبلی گیلان غرب " عمله" بوده‌است که با سفر رضا شاه به این منطقه به واسطه شباهت جنگل‌های انبوه و وجود برنج زارهای آن به جنگل‌ها و برنج‌های گیلان مازندران نام این منطقه از عمله به گیلان غرب تغییر یافته‌است که این رویداد نمی‌تواند سندیتی داشته باشد زیرا عمله به مجموعهٔ مردمانی سیار و چادرنشین گفته می‌شود که در سفر و حضر خان ـ رئیس ایل ـ ایلخان و یاوالی را همراهی می‌کنند و در اصطلاح عرف عشایری (پشت ماله) و یا (قیطول) هم معنی می‌دهد که نام عمله به منطقه برپایی سیاه چادر‌های داود خان کلهر گفته شده‌است نه منطقه گیلان که در بسیاری از نوشته‌ها عمله داود خان نیز ذکر شده‌است و از طرف دیگر سفر رضاشاه به گیلان غرب در زمان حاکمیت اعظمی بر گیلان غرب بوده‌است که آنگونه از تاریخ ایل کلهور پیداست "اعظمی در ایل کلهور شخصیت شناخته شده‌ای نبوده و بعد از مشروطیت و خیانت او به سران کلهور در لو دادن نقشه کشتن رضا شاه توسط کلهورها، باعث شده تا رضا خان دست به سرکوب سران و تبعید تعداد زیادی از کلهرها به دیگر نقاط ایران بزند که بعد از آن رضا خان، اعظمی را که چهره‌ای شناخته شده نبود بعنوان حاکم منطقه گیلان غرب معرفی می‌کند که سفر رضا شاه به گیلان غرب بعد از مشروطیت مصادف با حاکمیت اعظمی بر این منطقه بوده‌است" که بسیار پیشتر از حاکم شدن اعظمی و سفر رضا خان به گیلان غرب، اشعاری در ادبیات فولکلور کُوردی کلهوری وجود دارد که نام گیلان و طایفه گیلانی در آن ذکر شده‌است. سرودن این اشعار مصادف با جمع آوری قشون در میان ایلات غرب ایران توسط داودخان برای حمله به تهران در زمان مشروطیت می‌باشد.
اشاره بنام گیلان در اشعار:
"زەرب شەس ڕوژە لە قڵاێ گیەڵان // گشت هازر بوون جەم دلێران
جووق جووق و تیپ تیپ ئاما وە گیەڵان // گیەڵان مەوج مەدا لە نەڕە شێران"
ترجه به فارسی: جمع دلیران در مدت شش روز خود را قلعه گیلان آماده کنید. /// دسته دسته به گیلان آمدند و گیلان از وجود نره شیران موج می‌زد.
اشاره به طایفه گیلانی در اشعار:
گۆرگین و قاێر، کەریم و قۆباد // بەگزادەێ گیەڵانگشت بان وە ئمداد
سەوارێ گیەڵان تەمامەن یەکسەر // هازر بوون وە ئردوو و لەشکەر
ترجمه فارسی: گرگین و قادر، کریم و قباد بیگزاده‌های گیلان (منظور طایف گیلانی) همه بشتابند برای کمک// سوران گیلان (منظور طایفه گیلانی) همه با هم در لشکر کشی حاضر شوند.
از نکات مسجل در رابطه با نام طایفه گیلانی وجود سنگ قبری قدیمی در یکی از قبرستانهای گیلان غرب در نزدیکی روستای گراویان می‌باشد که بر روی سنگ این چنین نوشته شده‌است: "وفات مرحوم کمرخان ولد غلام طایفه گیلانی جمادی الثانی ۱۲۸۰" بر این اساس تا زمان حاضر یکصد و پنجاه و یک از تاریخ متوفی گذشته‌است که این تاریخ نشان از آن دارد طایفه به نام گیلانی در منطقه سکنی داشته‌اند و نام گیلان از دیر باز بر این منطقه را به اثبات می رساند. سرودن این اشعار که به زمان داود خان کلهور باز می‌گردد نشان می‌دهد قبل از سفر رضا شاه به گیلان غرب این منطقه نام گیلان داشته‌است. زیرا سفر رضاه شاه مصادف با حاکمیت اعظمی بر منطقه بوده و اعظمی بعدها از داود خان کلهر با خیانت به کلهور و خوشخدمتی به رضا خان با دستور وی بر منطقه حاکمیت پیدا کرده‌است. در این راستا باید گفت که در آن زمان کلمه "غرب" به گیلان افزوده‌است تا در مکاتبات اداری اشتباهی پیش نیاید.قبل از سفر رضا شاه دشتی که شهر گیلان غرب کنونی در قسمتی از آن واقع شده‌است "دەیشتەێ گیەڵان "(دشت گیلان) گفته شده‌است. وهمچنین این اسم را ناصرالدین شاه در زمان سفر خود و عبورش از کرند به شکل گه. ی. لان ضبط کرده‌است. علاوه براین اسامی هم وزن مانند نیان و قیلان، ویژنان، تنگه حاجیان، بانمیان و... در منطقه وجود دارد که نشان دهنده این است که قدمت نام گیلان به خیلی بیشتر از زمان رضاخان برمیگردد
پیشینه تاریخی
شهر جدید و کنونی گیلان غرب پیشینه تاریخی طولانی ندارد و در نهایت در دوره پهلوی اول بنای آن ریخته شده‌است. اما در حوزه گیلان غرب به کلی آثار به جای مانده از دوره‌های مختلف تاریخی وجود دارد که اثبات کنند در گذشته‌های بسیار دور این منطقه به دلیل نزدیکی به حوزه تمدنی بین النهرین و قرار گرفتن در بین دو نقطه مهم و با سابقه شهر نشینی طولانی حلوان و سیروان جایگاه حضور جمعیتهای زیادی در عرصه‌های مختلف تاریخی باشد. در جای جای دشتهای این شهرستان وجود آثار و تپه‌های دست ساز، قلعه‌ها و بناهای مختلف همه حکایت از زندگی انسانها در دوره‌های دور تاریخ دارند.
مشاهیر گیلانغرب
مشاهیر ادبی
سعید عبادتیان
جلیل آهنگرنژاد
رضا موزونی
د. علی سهامی
مشاهیر تاریخی
میرزا رضا کلهور
اشرف سلطنه
خزال سلطنه
شهبانو
داودخان کلهور
سالارحشمت
قوام لشکر
امیر مخصوص کلهور
ضیغم سلطان
نویسندگان
علی رضا گودرزی
سجاد جهانفرد
علی اکبر علیزاده
مشاهیر فرهنگی و سیاسی
نعیم نجفی
مشاهیر ورزشی
کیوان مجردی
کاوه رضایی
سمیر یاوری
جایگاه و نقش زنان
گیلان غرب جایگاه و سرزمین زنان اسطوره‌ای چون خزال سلطنه و شهبانو در تاریخ معاصر خود بوده‌است.
از همان زمان که تاریخ حیات بشر رقم خورد، زنان پا به پا و همدوش مردان در تمام عرصه‌های زندگی حضور داشتند. زنانی که استمرار حیات بشریت به دست آنان رقم می‌خورد و مفتخر به تربیت مردان بزرگ تاریخ بوده‌اند؛ همواره سهم بسزایی در تأثیرگذاری بر تمامی شؤون اجتماعی و سیاسی داشته‌اند. اما گاها بزرگ مردان تاریخ نگرش و دیدگاه نسب به زن را تغییر داده و با بی محبتی حقوق انسانی آنها را منکر شده‌اند که این مهم در تاریخ معاصر ایران و جامعه کوردستان به خوبی مشهود می‌باشد اما با تمام این اوصاف، بوده‌اند زنانی که در مقابل این بی محبتی‌ها و سرزنشها مسکوت نمانده و با نگرشی انسانی خودرا از افکار "برده بودن زن در جامعه مرد سالاری" آن وقت رهانیده که کسانی چون مستوره اردلان، قدم خیر، خزال سلطنه کلهور، شهبانو و... نقش بسزایی در تاریخ معاصر کُوردها را داشته‌اند. که در رابطه با این مهم گیلان غرب جایگاه و سرزمین زنان اسطوره‌ای چون خزال سلطنه و شهبانو در تاریخ معاصر جامعه کوردستان بخصوص مردمان کُورد کلهور بوده‌است.
خزال سلطنه کلهور:
شهبانو:
اماکن باستانی
در جا جای گیلان غرب آثار پراکنده فراوان از دوره‌های مختلف تاریخی می‌توان یافت که بیشتر آنها بصورت تپه‌های باستانی بر جای مانده‌است و نیازمند کاوش دقیق علمی برای دستیابی به کهنه رازهای نهفته در این اماکن باستان است. در ظاهر آنچه می‌توان دید این نمودهای واقعی زندگی آدمیان در اعصار گذشته‌است اما بدون کاوش نمی‌توان مطلبی در این باره نگاشت. در اینجا تنها به فهرستی از نام اینگونه آثار در گیلان غرب اشاره‌ای گذرا می‌شود:
قصر سراب وجود تپه‌ای تاریخی در سراب گیلان غرب که آثار بجای مانده از آن شبیه به یک قصر است که عده‌ای آنرا مربوط به دورهٔ ساسانی و عده‌ای دیگر فراتر از دوره ساسانی می دانند همچنین بوته‌های کمیاب مورت مقدس در پایین دست قصر سراب یافت می‌شود که نشانی از قدمت فراوان آن می‌باشد.
قڵا (قلعه) تپه‌ای در وسط شهر گیلان غرب بوده که معروف به قڵا (قلعه) می‌باشد که آنگونه پیداست این ساختمان خرابه سه طبقه بوده‌است که بسیاری بر این عقیده هستند این تپه می‌تواند یک زیگورات مربوط به دوره ایلامیان باشد.
حەسەن زوور دار خرابه‌ای در پایین دست شهر گیلان غرب واقع شده‌است که در میان مردم منطقه به حسن زوردار معروف می‌باشد. مساحتی حدود سیصد متر دارد. این قلعه که متاسفانه بعلت حفاریهای بیش از حد و عبور یک کانل آب از کنار آن چیز زیادی از آن باقی نمانده‌است. به احتمال زیاد این قلعه مقر حکومت خاندان کُرد حسنویه بوده‌است که زمانی نسبتا طولانی بر منطقه غرب کشور سیطره داشته‌اند.
عەملە قیوت بلندای امله قوت (Amalah ghut)که یک برج طبیعی بر فرازانارک در جانب جنوبی شهر گیلان غرب است. در محل آثاری از ساروج و گچ وجود دارد. آثاری از زندگی انسانهای گذشته در اطراف آن وجود دارد که سبب عدم وجود سند یا کاوشی در آن ناشناخته مانده‌است. منطقه امله قوت طوری است که بر تمام دشت ویژنان، دشت گیلان، قصرشیرین و بر ناودار تا اتفاعات مشرف بر ایوان غرب مسلط است و جای مناسبی برای دیدبانی گذشتاگان بوده‌است.
چوار قوله(چهار پایه) در روستای کله جوب واقع در اطراف گیلان غرب می‌باشد که اکنون نامی مذهبی به خود گرفته‌است و نیاز مند مطالعه بیشتری برای روشن شدن هویت باستانی آن است. آنچه در محل شایع است این است که به آن چوار قلهٔ حضرت عباس گفته می‌شود. اما بنظر می‌رسد که این بنا بر روی بنای دیگر که شبیه آتشکده‌ای بوده ساخته شده‌است و بعدها نگرش اسلامی به آن ایجاد شده‌است.
مێەرەنگار(مهرنگار) در جانب شمال شرقی روستای نیان و قیلان گیلان غرب بر روی رشته ارتفاعات ئەنارێ (انارک) بر فراز بلندیی قلعه‌ای بنام مێەرەنگار(مهرنگار) ساخته شده‌است. بسیاری این قلعه را متعلق به دختر خسرو انوشیروان نسبت داده‌اند. هنرمندی خاصی در کندن این آثار بر روی صخره بلند بکار برده شده‌است ولی به سبب صعب العبور بودن آن، اغلب کوهنوردان می‌توانند به تماشای آن بروند. متاسفانه بعلت حفاریهای بیش از حد توسط مافیای آثار باستانی آسیب‌های فراوانی به قلعه وارد شده‌است.
فراێ کەن (فرهاد کن)دخمه‌است که مربوط به دوران مادها می‌باشد و اهالی محل /ان را فرای کن یا تاق فرهاد می‌نامند. در مسیر دیره به گیلان غرب در روستای شلین دیره واقع شده‌است.
چیاێ ئاسنگەرانە (تپە آهنگران)
تفرجگاهای طبیعی
سراب مورت گیلان غرب:
دربند گلین :
پارک طبیعی ناودار :
مِلیَنَه :
دهستان‌ها
گیلان غرب داری شش دهستان می‌باشد:
دهستان حومه
دهستان دیره
دهستان ویژنان
دهستان حیدریه
دهستان چله
گواور
صنایع
منابع طبیعی
گیاهان دارویی: در ارتفاعات و دشتهای گیلانغرب انواعی از گیاهان با خواص دارویی شناخته شده می‌رویند که می‌توان به این موارد اشاره کرد: گۆلە چەرمێ (بابونه)، گل گاو زبان، کاسنی، بەڕەزا(آویشن)، گایەمە(گل ماهور)، علف مار، مورت، اسپرس، سوسنبر، گۆلە تیون(شقایق)، کهورک
گیاهان خوراکی: کەنگر(کنگر)، خارچگ(قارچ)، تووڵیە(پنیرک)، پاقازە (غازیاغی)، سەڵمانە(سلمه تره)، پیوشگ(زعفران وحشی)، شنگ، کیوز (علف چشمه)، وەنگی(گنور)، چەورگی(خردل)، هەپوولک(شیر مرغ)، هەڵەڕەزگی(تاجریزی)، دگانتێژکەرە(خرفه)، چەو بازە(گاو چاق کن)، گاپەنام(گول تودری)، گێڵاخە(تره کوهی).
گیاهان معطر ادویه‌ای: هەزوە(فلفلک وحشی)، ئالت کیوە(آویشن)، چەویر
گیاهان با موارد استفاده صنعتی: گون، شیرین بیان
علاوه بر درختان جنگلی مانند بلوط، گیوج، وەن و قره قاج که بصورت خودرو می‌رویند، در منطقه گیلان غرب انواع و اقسام درختان مثمر و غیر مثمر که با آب و هوای منطقه سازگاری دارند کاشته می‌شوند. مهمترین این درختان عبارتند از: توت، گردو، انار، مو، زردآلو، نارنج، زیتون، انجیر و از درختان غیر مثمر می‌توان چنار، بید، کاج، سرو، صنوبر و درختچه‌های خودرو خرزهره، کرف، مورت و تمشک را نام برد.
منابع معدنی
از منابع مهم معدنی آنچه تاکنون شناخته شده‌است به شرح ذیل می‌باشد:
معادن انبوه زغال سنگ یا قیر طبیعی
منابع نفتی
منابع گچ
منابع سنگ لاشه ساختمانی
بلایای طبیعی
خشکسالی: در چند ساله اخیر منتهی ۱۳۸۸ه. ش میزان بارش در سطح شهرستان کاهش چشمگیری داشته‌است بطوریکه بسیاری از چشمه‌ها خشکیده‌اند.
آفت سن: در بهار ۱۳۷۱–۷۲ ه. ش آفت سن به مزارع گیلان غرب وارد شد. تراکم جمعیتی حشره سن آنقدر در مزارع ازدیاد یافته بود که بعضا کشاورزان می‌گفتند بر هر خوشه گندم تا ۲۱ قطعه حشره شمرده‌اند. برای انجام کار سمپاشی مزارع علیه هجوم آفت سن تعدادی هواپیمای ملخی متعلق به کشور لهستان اجاره شده بودند.
وزش باد استثنایی: شب ۲۶ آذز ۱۳۸۵ ه. ش باد بسیار شدیدی شروع به وزیدن کرد که خسارتهای زیادی را به منطقه وارد ساخت. ادراه هواشناسی سرعت این باد را صدو بیست کیلومتر در ساعت اندازه گیری کرده بود. از معمرین و افراد مسن منطقه هیچکدام چنین باد مخربی را به یاد نداشته‌اند و با غضب خدا از آن یاد می‌کردند.
گرد و غبار: در سالهای اخیر تعداد روزهایی که فضای جنوب و غرب کشور و بالطبع هوای منطقه گیلان غرب تحت تاثیر توده‌های هوای آلوده و گرد و غبار و مضرات ناشی از آن قرار گرفته، افزایش یافته‌است.
رویدادهای مهم
بازداشت گسترده فعالان فرهنگی،سیاسی و ادبی گیلان غرب
در تاریخ 04/09/1390 در شهرستان گیلان غرب توسط وزارت اطلاعات دستگیریهای گسترده ای علیه فعالین فرهنگی،سیاسی و ادبی آغاز شد. که در نهایت به بازداشتهای یک ماه تا دو ماه فعالین در سلولهای انفرادی بازداشتگاه وزارت اطلاعات در استان کرمانشاه انجامید. از جمله چهره های شناخته شده در مابین دستگیر شدگان می توان به سجاد جهانفرد نویسنده و پژوهشگر زبان کردی و نعیم نجفی از فعالین فرهنگی و سیاسی اشار
تفریح گاه گلین
داوودخان کلهور
میرزا محمدرضا کلهور
فرهادکوهکن
زبان و ادبیات کردی
↑ علیزاده، تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب، ۲۰۲.
↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «گیلانغرب و جاذبه‌های دیدنی و گردشگری آن». کرمانشاه نیوز. بازبینی‌شده در ۳۱ آگوست ۲۰۱۰.
↑ «تاریخ گیلانغرب دومین شهرمقاوم کشور، سند زنده مقاومت مردم خطه غرب است». ایرنا، ۲۹/۰۶/۱۳۹۰.
↑ ۴٫۰ ۴٫۱ علیزاده، تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب، ۲۰۲.
↑ «گیلانغرب پیشینه‌ای اسطوره‌ای و تاریخی دارد». بلوط، چهارشنبه، ۰۹ آبان ۱۳۸۶.
↑ گودرزی، علی رضا. ایل کلهر در دوره مشروطیت. کرمانشاه، تابستان ۱۳۸۱. ۱۵۱. شابک ISBN ۹۶۴-۶۶۰۳-۹۷-۸.
↑ علیزاده، علی اکبر. تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب. باغ نی کرمانشاه، تابستان ۱۳۹۰. ۳۵−۳۹. شابک ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۹۹-۵۷-۵.
↑ کتاب سبز (بانک اطلاعات استان کرمانشاه)، سید ضیاء الدین خرمشاهی، کانون تبلیغاتی دالاهو، دی ۱۳۷۵، صفحه ۵۰۳
↑ علیزاده، علی اکبر. تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب. باغ نی کرمانشاه، تابستان ۱۳۹۰. ۳۰۰. شابک ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۹۹-۵۷-۵.
↑ علیزاده، علی اکبر. تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب. باغ نی کرمانشاه، تابستان ۱۳۹۰. ۱۷۹−۱۸۵. شابک ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۹۹-۵۷-۵.
↑ علیزاده، علی اکبر. تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب. باغ نی کرمانشاه، تابستان ۱۳۹۰. ۲۰. شابک ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۹۹-۵۷-۵.
↑ علیزاده، علی اکبر. تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب. باغ نی کرمانشاه، تابستان ۱۳۹۰. ۲۴. شابک ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۹۹-۵۷-۵.
↑ «صدور احکام حبس تعزیری و تعلیقی برای فعالان ادبی و فرهنگی کُرد». کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران.
منابع
علیزاده، علی اکبر. تاریخ و جغرافیای تاریخی گیلان غرب. باغ نی کرمانشاه، ۱۳۹۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۹۹-۵۷-۵.
رضا قمرپور. اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران. ئاماده کردنی ئاسو کرماشانی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر